Kritisk tilnærming til tekstar på internett
Du kan bruke metoden under når du skal lese tekstar kritisk.
- Kva vil denne teksten meg? Kva prøver han å overtyde meg om?
- Kven er avsendaren? Har hen interesser eller bakgrunn som er viktige for meg å kjenne til for å forstå konteksten utsegna har kome ut i?
- Kjenn igjen premissane i utsegna. Ein premiss er eit faktum eller ein påstand som forfattaren går ut frå at det er einigheit om, og som derfor ikkje treng noka nærare grunngiving. Men hugs at premissar ikkje nødvendigvis treng å vere sanne!
- Analyser teksten ved å nærlese han og setje namn på verkemiddel. Då kan du finne ut korleis han prøver å påverke deg.
Bruk spørsmåla over på dei to tekstane nedanfor. Begge tekstane er Facebook-innlegg om migrantkrisa etter at Tyrkia opna grensene for flyktningar i februar 2020.
Dei fleste les nyhende og informasjon på VG, NRK og andre kjende nettsider. Men av og til finn du informasjon på sider du ikkje kjenner like godt. Les sidene det er lenkja til under. Finn ut meir om kva truverd tekstane har ved å finne ut:
Kva slags side er dette? Oppsøk fleire kjelder for å finne ut kven som står bak nettstaden.
- Clonaid.com: Få hjelp til å klone barn!
- Document.no: Migrantar får barna til å gråte framfor kamera ved å halde dei over røyk frå bål.
- Islam.net: "Hvordan skal en mann håndtere kvinners fitnah (fristelse)?"
Oppsummer i grupper eller par: Kva fann de ut? Kva har publiseringsplattforma og avsendaren å seie for korleis bodskapen er utforma?
Korleis står det til med din eigen kritiske sans når du "surfar" rundt på nettet? Gå inn på nettsidene under og ta eit skjermbilete av overskrifter du meiner skal lure deg til å klikke på lenkjene.
- Gå inn på somme av lenkjene du har teke skjermbilete av. Er det nokon av overskriftene som lovar meir enn det innhaldet gir?
Lag ein digital presentasjon der du peikar på ulike "triks" som blir brukte for å få oss til å klikke. Bruk fagomgrep om triksa. Det kan vere
- direkte førespurnad ("Du vil ikkje tru ...")
- spørsmålsoverskrifter
- overdriving
- overdrivne kontrastar
- andre overdrivingar
- fargar og animasjonar som skal fange merksemd
- skrifttypar som skal vekkje oppsikt
- biletee som skal lokke
- anna?
Eit tips: Fokuser gjerne på korleis nettsidene på ulike vis bruker patos. Det er nok den appellforma som blir brukt mest på framsidene til avisene for å fange lesarar. Kvifor trur du det er slik?