Fagspråk i yrkesfaga

Opne bilete i eit nytt vindauge

CC BY-NC-SA

Bilete: Marcus Pfaff

Innanfor dei fleste arbeidsfelt er det viktig å ha eit presist og godt fagspråk for å unngå misforståingar som kan føre til uheldige eller farlege situasjonar. Det å ha eit presist språk for å snakke om det vi gjer på jobb, kan føre til betre samtalar om arbeidet. I tillegg kan fagspråket vere viktig i arbeidet med helse, miljø og sikkerheit (HMS). Viss dei tilsette ikkje forstår ord og uttrykk i tryggingsopplæringa på ein arbeidsplass, kan det fort skje ulykker.

Når ein helsefagarbeidar skriv ein rapport etter ferdig arbeidsdag, eller når ein elektrikar dokumenterer ein ferdigstilt jobb, bruker dei fagspråk. Fagspråket er eit arbeidsreiskap for alle som jobbar i eit fagmiljø. Fagspråket stiller krav til standardisering og å vere eintydig, derfor bruker vi ofte andre omgrep enn dei vi kjenner frå kvardagsspråket.

Eintydig

At noko er eintydig, betyr at det ikkje skal vere tvil om kva du snakkar om når du bruker eit bestemt omgrep. Viss du som elektrikar-elev til dømes blir beden om å bruke eit multimeter, er det lettare å forstå enn om du blir beden om å bruke den dingsen som du måler straum med.

Standardisering

Standardisering handlar om at faguttrykka er dei same i eit fagfelt, uansett kva del av landet du jobbar i, eller kva arbeidsstad du høyrer til. Helsefagarbeidarar over heile landet må ha lik forståing av at eit kateter er eit røyr som blir ført inn i kroppen. Viss nokon i Harstad finn på eit anna ord for det same, blir det fort misforståingar.

Allmennspråket er det språket vi bruker til dagleg. I dette kvardagsspråket er det meir rom for både å antyde og å vere tvitydig. Her bruker vi ofte ord som kan bli forstått på fleire måtar. I allmennspråket kan omgrep òg ha eit breiare innhald enn det har i fagspråket.

Opne bilete i eit nytt vindauge

CC BY-NC

Bilete: Maskot, NTB

I samarbeid med andre fagarbeidarar på jobb er det viktig at du kjenner til og meistrar ulike faguttrykk. Du må likevel vere merksam på at fagspråk kan skape forvirring, misforståingar og utryggleik hos brukarar og kundar, og andre grupper som ikkje er fagpersonar.

Viss til dømes ein helsefagarbeidar bruker vanskeleg fagspråk, kan det få brukaren til å føle seg dum og mindreverdig. Slik er det i dei fleste yrke. Sjølv om du har mykje fagkunnskap, bør du ikkje opptre belærande i ein jobbsituasjon overfor andre grupper som ikkje har det. Då blir fagspråket noko som stengjer andre ute frå fellesskapet og frå moglegheita til å delta i samhandling på lik linje. Fagspråket blir i slike situasjonar eit maktspråk.

Mange yrkesgrupper har utvikla ein eigen måte å snakke saman på på arbeidsplassen. Det å kunne bruke og forstå språket i ei gruppe kan forsterke kjensla av tilhøyrsle til gruppa. På denne måten kan vi seie at språk kan skape samhald.

Språk kan òg verke ekskluderande. Mange vanlege språkbrukarar kjenner seg lite heime i det fagspråket ekspertane bruker. Slike ekspertar kan vere politikarar, forskarar, folk som jobbar i kommune og stat, og næringslivstoppar. Når dei snakkar om viktige tema med fagspråket sitt, kan det ofte bli så komplisert at det er vanskeleg å forstå. Det kan føre til misforståingar, og det kan gjere det vanskeleg for vanlege folk å delta i samfunnsdebatten.

Opne bilete i eit nytt vindauge

CC BY-NC

Bilete: NTB, Shutterstock