Kva er adverbial?

Opne bilete i eit nytt vindauge

CC BY-SA

Bilete: Siren Halvorsen

Desse fagomgrepa blir brukte og forklarte i løpet av teksten:

Setningsledd

Setningsledd er delane i ei setning. Eit setningsledd kan vere eitt eller fleire ord. "Guten åt eit kokt egg" har tre setningsledd: "Guten", "åt" og "eit kokt egg".

Preposisjon

Preposisjon er ein ordklasse med små ord du ikkje kan bøye. Ofte seier dei noko om kvar noko er: "under" bordet, "ved sida av" bordet og "oppå" bordet.

Preposisjonsuttrykk

Preposisjonsuttrykk er setningsledd som startar med ein preposisjon: "på bordet", "under bordet", "i kassa".

Setningsadverbial

Setningsadverbial er ein type setningsledd som er viktige for innhaldet i setninga, dei endrar betydninga: "ikkje", "sjølvsagt" og "ofte" er døme på setningsadverbial.

Adverbial er setningsledd som seier noko om

• når noko skjer: I setninga "Eg besøkte Oslo i går" er "i går" eit tidsadverbial.

• kvar noko skjer: I setninga "Han søv i senga si" er "i senga si" eit stadadverbial.

• korleis noko skjer: I setninga "Dei snakkar høgt" er "høgt" eit måtesadverbial.

Det er vanleg at adverbialet er eit preposisjonsuttrykk. Eit preposisjonsuttrykk er eit setningsledd som startar med ein preposisjon. Biletet under kan vi beskrive med desse tre preposisjonsuttrykka:

1. I setninga "Bringebæra ligg i skåla" er "i skåla" eit preposisjonsuttrykk.

2. I setninga "Eplejusen står ved sida av mangoen" er "ved sida av mangoen" eit preposisjonsuttrykk.

3. I setninga "Servietten ligg på bordet" er "på bordet" eit preposisjonsuttrykk.

Opne bilete i eit nytt vindauge

CC0

Bilete: Stevepb

Alle preposisjonsuttrykka er adverbial i setningane. Årsaka er at dei seier noko om kvar noko er.

Preposisjonsuttrykk er alltid adverbial

Vi kan sjå på eit anna døme: "Han gir ein lapp til vennen."

Her er "til vennen" eit adverbial. Preposisjonsuttrykk er alltid adverbial i ei setning.

Opne bilete i eit nytt vindauge

CC BY-NC

Bilete: avava

Setningsadverbial er ofte korte ord som vi bruker mykje. Dei er viktige for innhaldet i setninga fordi dei kan endre bodskapen i setninga. Sjå til dømes på desse setningane:

1. Eg kjem ikkje i morgon.

2. Eg kjem i morgon.

3. Han er ofte på besøk.

4. Han er aldri på besøk.

I setning 1 står setningsadverbialet "ikkje". I setning 2 er setningsadverbialet teke bort. Då betyr setninga noko heilt anna.

I setning 3 og 4 er det to ulike setningsadverbial. Setningsadverbialet "ofte" fører til at setninga fortel noko heilt anna enn når vi bruker "aldri".

Opne bilete i eit nytt vindauge

CC BY-NC-SA

Bilete: Pixtal, NTB

Dei litt forsiktige setningsadverbiala

Nokre adverbial endrar ikkje heile setninga, men fungerer som styrkarar eller demparar:

• I setninga "Eg kjem kanskje" er "kanskje" eit adverbial som dempar innhaldet.

• I setninga "Eg kjem sjølvsagt" er "sjølvsagt" eit adverbial som dempar innhaldet.

• I setninga "Det er tvilsamt at eg kjem" er "tvilsamt" eit adverbial som dempar eit innhaldet.

Det kan verke vanskeleg å hugse på alle dei forskjellige funksjonane setningsleddet adverbial kan ha i ei setning. Prøv å hugse på dette:

• Seier det noko om kvar, når eller korleis noko skjer?

• Seier det noko om kvifor noko skjer?

• Er det eit preposisjonsuttrykk?

• Er det eit adverb?

Dersom svaret på dette er ja, så har du nok med eit adverbial å gjere.

Gå vidare i læringsstien for å teste kunnskapane dine om adverbial.