Forsøk: Kva er livretten til slimsopp?

Opne bilete i eit nytt vindauge

CC BY-SA

Bilete: Le Bernemi

Slimsopp er, trass i namnet, ikkje ein sopp systematisk sett. Han høyrer til det såkalla slimriket. Slimsoppar er eincella organismar og består av ei amøbeliknande celle som breier seg utover. Ei enkelt celle kan etter kvart dekke eit areal på fleire hundre kvadratcentimeter. For å finne mat har han såkalla kjemoreseptorar som kan oppfatte kjemiske stoff som er i nærleiken. I tillegg har han eit slags eksternt minne ved at han legg igjen slimspor som han kan kjenne igjen viss han treffer på desse seinare.

Opne bilete i eit nytt vindauge

CC BY-SA

Bilete: Junie Loftesnes

Slimsoppar leiter altså ikkje etter mat utan mål og meining! Men kva liker eigentleg slimsopp å ete? Det skal de undersøke i dette todelte forsøket.

Slimsopp attskapte jarnbanenettverket i Japan

Ei gruppe forskarar tok eit kart med alle jarnbanestasjonane i Japan og la ut eit havregryn på kvar stasjon. Deretter "slapp dei laus" ein slimsopp på kartet, og etter kort tid hadde slimsoppen laga eit nettverk av trådar som var svært likt togrutene i Japan.

Opne bilete i eit nytt vindauge

CC BY-NC-SA

Bilete: frankenstoen

I denne delen av forsøket skal de undersøke kva slags mat slimsoppen føretrekker, når han får to ulike "rettar" å velje mellom.

Framgangsmåte

1. Reingjer alle arbeidsflater, pinsett og skalpell med etanol.

2. Bruk ein skalpell og skjer ut ein bit slimsopp saman med agaren han sit på (1 cm²).

3. Bruk pinsetten og plasser biten med slimsopp i midten på ei ubrukt agarskål.

4. Skjer opp like store bitar med salami og salat.

5. Plasser salamibiten på ei side av slimsoppen og salatbiten på motsett side. Pass på at avstanden til slimsoppen er lik for salamien og salaten.

6. Dekk skåla med parafilm.

7. Ta vare på skåla mørkt og ved romtemperatur i 24 timar. (Pakk skåla inn i aluminiumsfolie eller set ho i ein boks med lokk.)

Resultat og diskusjon

1. Kva observerer de? Ta bilete for å dokumentere kva som har skjedd.

2. Lag hypotesar som kan forklare det de observerer. Er det slik at slimsoppen veks mot det han liker best, eller veks han vekk frå det han ikkje liker? Forsøk å stadfeste eller avkrefte hypotesane i del 2 av forsøket.

I denne delen av forsøket skal de undersøke korleis slimsopp rører seg når han skal ut for å finne næring. Rører han seg mot noko han liker godt, eller rører han seg vekk frå det som er vondt?

Framgangsmåte

1. Reingjer arbeidsflatene og utstyret de skal bruke, med etanol.

2. Skjer ut ein bit agar med slimsopp og plasser han midt på ei ubrukt agarskål ved hjelp av ein pinsett.

3. Bruk ein pinsett og plasser eit havregryn i lik avstand på kvar side av slimsoppen.

4. Sett ein drope vatn på kvart av havregryna. Dette gir slimsoppen fukt og gjer at havregryna festar seg til agaren.

5. Bruk ein spatel og tilset eit stoff, til dømes salt, til eit av havregryna. Merk skåla med kva stoff de brukte, og kva havregryn som vart tilsett stoffet.

6. Forsegl agarskåla med parafilm, og la ho stå ein mørk stad i 24 timar.

Resultat og diskusjon

• Kva slags mat tiltrekker/fråstøyter slimsopp?

• Var resultata som forventa? Forklar kvifor / kvifor ikkje.

• Kvifor liker ikkje slimsoppen salami/salat?

• Korleis vil konsentrasjonen av ulike stoff påverke kjemotaksisen?

• Kvifor er det viktig å bruke biologiske modellar som ikkje er for avanserte, når vi skal forklare biologiske fenomen?

• På kva måte kan del 2 av forsøket forklare kvifor kjemotaksis er viktig?

• Kva økologisk funksjon har slimsoppar?

Avfall

Når de er ferdige med slimsoppen, kan han enkelt avlivast ved å putte han i frysaren i 24 timar. Deretter kan han kastast i restavfallet.

Slimsoppar er òg praktiske for mange andre forsøk. Dei blir påverka av miljøfaktorar som lys (fototaksi), og dei kan brukast for å finne ruter eller finne vegen gjennom labyrintar fordi slimsoppar berre forsterkar dei mest effektive sambanda, dei som leiar til næring.

Denne sida er ei omarbeidd utgåve av Moving slime: exploring chemotaxis with slime mould frå Science in School.