Refleksjonsoppgåver om transport hos plantar

Transporten av vatn i vedvevet i ei grein blei målt i løpet av eit døgn. Lysintensiteten blei målt i same tidsperiode. Figur 1 viser resultata.

1. Beskriv og forklar samanhengen mellom lysintensiteten og hastigheita på vasstransporten i vedvevet.

2. Diameteren på trestammen blei målt i same tidsperiode. Diameteren var mindre klokka 12.00 enn klokka 06.00. Forklar kvifor.

1. Salturt (Salicornia europaea) er ein av relativt få artar som kan vekse i salthaldig jord (altså jord med høg konsentrasjon av ion).
   
   Tenk deg at du samanliknar ionekonsentrasjonen i rothåra til salturt med konsentrasjonen i rothåra til ein "vanleg" art. Kva resultat forventar du, og kvifor?

2. Bukkeblad og andre sumpplantar som står i stilleståande vatn, har ofte porøst luftvev som strekkjer seg frå blada og ned til rota (i tillegg til vedvev og silvev). Plantar som veks i normalt luftig jord, har ikkje luftvev. Dei vil derfor døy dersom luftromma i jorda rundt rota blir fylte opp med vatn.
   
   Kva trur du er funksjonen til luftvevet til bukkeblad og andre sumpplantar?

Silvevet ligg like innanfor borken på treet. Ringborking inneber å skjere av borken og silvevet i ein ring rundt heile stammen.

Ein bonde ønskte å fjerne ei stor osp frå gardstunet. Osp reagerer på felling med å danne mengder av rotskot som kan dukke opp fleire ti-tals meter unna morplanten. Dette ønskte bonden å unngå. Bonden ringborka treet like etter at lauvet hadde kome ut, og venta deretter til hausten med å felle treet.

Forklar kvifor denne framgangsmåten kan gjere at det kjem opp færre rotskot.

Plantesugarar er insekt som lever av plantesaft, det vil seie næringsstoff frå silvevet til plantar. Insekta borar seg inn til silvevet med ein spesiell sugesnabel.

1. Dersom vi fjernar insekta, men lèt sugesnabelen stå igjen, kjem det plantesaft ut av sugesnabelen. Forklar kvifor denne observasjonen gir støtte til trykkstraumshypotesen.

2. Tenk deg at du bruker sugesnablar til å samle opp plantesaft frå ulike stader på ein plante, som vist i figur 5.

   1. Viss du samanliknar samansetjinga til plantesafta frå stadene merkte 1 og 3, kva forskjellar forventar du å finne?

   2. Forventar du å samle opp mest plantesaft frå stad 1 eller stad 2 på illustrasjonen? Forklar.

Figur 6 viser ein modell for å simulere transport i ein plante. Membranane er gjennomtrengjelege for vatn, men ikkje for sukrose.

1. I modellen blir sukrose transportert frå A til B. Beskriv korleis, og forklar kvifor.

2. Kva delar av planten representerer delane merkte A–D?

3. Transporten mellom A og B vil etter kvart stoppe opp. Kva er grunnen til dette?

4. Kor godt eigna meiner du modellen er til å simulere transport i plantar? Kva meiner du er den viktigaste forskjellen mellom modellen og verkelegheita?

Eit potometer er eit apparat som blir brukt til å måle vassopptaket til plantar. Figur 7 viser korleis det kan vere bygd opp.

Når vi monterer potometeret, sørgjer vi for at det kjem ei lita luftboble inn i kapillarrøyret, som vist på figuren. Dersom planten tek opp vatn, vil luftbobla flytte seg i kapillarrøyret. Vi kan måle vassopptaket ved å observere kor langt luftbobla flytter seg i løpet av ein gitt periode.

1. Det er viktig at vi kuttar stilken til planten under vatn, og at vi held kuttstaden under vatn mens vi set saman resten av potometeret. Kvifor er dette viktig?

2. Dersom vi skal gjere fleire målingar på same plante, må vi sørgje for at luftbobla kjem tilbake til starten av linjalen. Studer figur 7, og foreslå korleis dette kan gjerast.

3. Om lag 99 % av vatnet ein plante tek opp, "går tapt" gjennom transpirasjon. Gi to moglege årsaker til at transpirasjonen er mindre enn vassopptaket.

4. Kva skjer dersom transpirasjonen til ein plante over tid er større enn vassopptaket? Korleis kan ein plante unngå dette?

5. Tenk deg at vi skal bruke eit potometer til å samanlikne vassopptaket til to ulike planteartar. Vi bruker eitt skot frå kvar plante.

   1. Foreslå éin eigenskap ved dei to skota som bør vere så lik som mogleg.

   2. Foreslå to andre variablar som vi bør kontrollere.

   3. Forklar korleis kvar av desse kontrollerte variablane påverkar vassopptaket.

Forskarar undersøkte transporten av kalium i plantar. I ein del av stilken blei silvevet skilt frå vedvevet med eit ugjennomtrengjeleg vokspapir, slik figuren viser. Plantane blei deretter gitt vatn med radioaktivt kalium. Etter 5 timar blei radioaktiviteten målt i ulike delar av stilken. Figur 8 viser resultata.

1. Forskarane konkluderte med at vedvevet er ansvarleg for langtransporten av kalium. Forklar kvifor eksperimentet støttar denne konklusjonen.

2. Korleis kan vi forklare at konsentrasjonen av kalium i silvev og vedvev er relativt lik i område 1 og 5?

3. Kva trur du blei gjort med kontrollplanten for å få han til å fungere som ein god kontroll?

4. Korleis ville transporten i silvevet blitt påverka dersom sil- og vedvev hadde blitt skilt i heile planten?

1. Forklar kvifor rothårceller og følgjeceller har store mengder mitokondriar.

2. Korleis kan du vite om vassdropar på blada kjem av dogg (kondensering av vatn frå atmosfæren) eller guttasjon?

3. Forklar kvifor transportcellene i silvevet er levande, mens transportcellene i vedvevet er døde.

4. Plantar kan stengje plasmodesmata for å hindre at eit virus spreier seg frå celle til celle. Korleis påverkar dette transporten av vatn i planten?

5. Om lag 85 % av planteartane dannar sopprot (mykorrhiza). Kvifor trur du sopprot er så utbreidd?