Langtransport av fotosynteseprodukt

Silvevet hos blomsterplantane består av silrøyrselement og følgjeceller. Dette er levande celler, i motsetnad til cellene i vedvevet.

Stablar av silrøyrselement dannar silrøyr som strekkjer seg frå blada til rota. Silrøyrselementa manglar cellekjerne og andre viktige organellar, og dei inneheld mindre cytoplasma. Dei er knytte til kvarandre via gjennomhola skiljevegger, såkalla silplater.

Silrøyrscellene jobbar tett saman med følgjeceller. Funksjonen til følgjecellene er å transportere sukrose inn i og ut av silrøyra.

Det har lenge vore kjent at silvevet transporterer organiske stoff, og at hastigheita er for høg til at det kan kome av diffusjon. Trykkstraumsmodellen er ein teori som forklarer korleis sukrose (og andre organiske stoff) blir transportert frå ei kjelde til ein bruksstad i planten. Kjelda er som regel ein produksjonsstad (eit blad). Bruksstaden kan vere knoppar, frukt og røter. Legg merke til at ein bruksstad kan vere over eller under ei kjelde. Rollene kan òg snu i løpet av året. Om våren, før blada er utvaksne, er rota ei kjelde og blada ein bruksstad. Om sommaren er det omvendt. Dette betyr at transporten i silvevet må kunne gå både oppover og nedover.

Hovudmomenta i trykkstraumsmodellen er som følgjer (tala i teksten viser til tala i figuren under):

• Karbohydrat i form av sukrose blir lasta aktivt inn i silrøyra frå kjelda (1). Ved bruksstaden blir sukrose lasta aktivt ut av silrøyra (2). Det er følgjecellene som står for inn- og utlastinga.

• Den høge sukrosekonsentrasjonen i silrøyra ved kjelda fører til at vatn trengjer inn i silrøyra frå vedvevet ved osmose (3).

• Ved bruksstaden er konsentrasjonen av sukrose i silvevet lågare, fordi sukrose kontinuerleg blir lasta ut. Dette fører til at vatn forlèt silvevet ved osmose (4).

• Transporten av vatn inn i og ut av silrøyra skaper ein trykkforskjell i silvevet mellom produksjonsstaden (høgare trykk) og bruksstaden (lågare trykk).

• Trykkforskjellen driv ein straum av vatn gjennom silrøyra, frå kjelda mot bruksstaden (5). Den oppløyste sukrosen følgjer passivt med i denne vasstraumen.