Kva er ein tekst?
Ein heilt sentral eigenskap ved ein tekst er at han består av fleire teikn som er "vovne" saman etter eit meir eller mindre fast eller bestemt mønster til eit større og samanhengande stykke.
Ein skriftleg tekst er sett saman ved hjelp av bokstavar, ord og setningar. Ein film er sett saman av bilete og lydar som blir spelte av i ei bestemt rekkjefølgje.
Ser vi på det latinske opphavet til omgrepet, blir denne betydninga tydelegare. Tekst kjem nemleg av det latinske ordet textum, som betyr "samanvove" eller "samanfletta".
Eit anna viktig trekk ved ein tekst er at han har eit betydningsinnhald som gir meining for den som ser, les eller høyrer teksten.
Det utvida tekstomgrepet
Det utvida tekstomgrepet omfattar alle former for meiningsberande heilskapar. Både ein roman, ein film, ein samtale og eit bilete på Snapchat kan derfor kallast ein tekst.
I nokre tilfelle kan klede, kunst og arkitektur fungere på same måte. Også slike uttrykk er sette saman av mindre bitar etter faste normer og reglar, og dei kan derfor romme ei meining for den som studerer desse uttrykka.
Multimodale tekstar
Medietekstar er ofte sette saman av fleire modalitetar eller uttrykksformer. Ein film består til dømes av både bilete, musikk, tale og skrift. Ein vekebladreklame består av skriftlege tekstar og eitt eller fleire bilete. Nettsider inneheld òg ulike uttrykksformer.
Tekstar som er sette saman av ulike uttrykk, kallar vi samansette eller multimodale tekstar.
Medietekstar og sjangrar
Nokre gonger har vi behov for å seie meir presist kva teksttype det er snakk om. Når tekstar har mange fellestrekk, seier vi gjerne at dei høyrer til same sjanger. Sjangrane er tilpassa bestemte situasjonar og føremål og har ofte ei karakteristisk form. Medietekstar blir vanlegvis delte inn i sjangrar ut frå form og funksjon, men ofte òg ut frå innhald.
Døme på medietekstar:
fotografi
avisreportasjar
realityseriar
spelefilmar
nyheitssendingar på radio
Facebook-innlegg
videobloggar
Tekstanalyse av medietekstar
Tekstanalyse er ei systematisk undersøking av ein tekst ved hjelp éin eller fleire metodar. Når vi undersøkjer medietekstar, bruker vi ofte omgrepet medieanalyse. Men medieanalyse kan òg vere ei undersøking av ulike medium.
Døme på analyse av medietekstar:
ein semiotisk analyse av eit kunstfotografi
ein narratologisk analyse av ein kortfilm
nærlesing av ein leiarartikkel i ei regionavis
ein retorisk analyse av kommentarfelt i sosiale medium
ein diskursanalyse av ein fjernsynsdokumentar
Ofte vel vi å bruke fleire analysemetodar på éin og same medietekst. I ein biletanalyse eller ein filmanalyse kan du utforske tekstar på ulike måtar.