Sauehald om sommaren og hausten

På utmarksbeite hentar sauane beiteressursar vi elles ikkje kunne brukt til å produsere mat til menneske, og dei hjelper til med å halde landskapet ope og hindrar attgroing. Noreg er eit land med veldig lite dyrka mark til matproduksjon, men vi har store utmarksareal. Derfor er sauen og andre beitedyr viktige for at vi skal kunne utnytte dei ressursane som finst i landet vårt.

Mens sauane går på utmarksbeite, kan innmarka brukast til fôrproduksjon for å sikre grovfôr til innefôringsperioden om vinteren. Bonden har plikt til å føre tilsyn med dyra på beite minst ein gong i veka i beiteperioden.

Om hausten skjer det mykje i saueproduksjonen, og vi legg grunnlaget for neste sesong. Dyra blir henta heim frå utmarksbeite, og søyer og lam skilst. Nokre lam har allereie nådd ønskt slaktevekt (45–50 kg for norsk kvit sau, NKS) i løpet av tida på utmarksbeite, men nokre må gå på innmarksbeite ei stund til og kanskje støttefôrast med kraftfôr før dei er store nok til å sendast til slakt.

Vi må òg avgjere kva søyer som skal vere med vidare i produksjonen, og velje ut kva for nokre av årets søyelam som skal inn i besetninga som avlsdyr. Desse kallar vi påsettlam.

Utpå hausten blir søyene tekne inn og blir klipte før paring. Vi planlegg paringstida ut frå når vi ønsker lamming om våren. NKS går drektig i 147–149 dagar, mens lettare rasar som spælsau har nokre dagar kortare drektigheitstid.

For å førebygge spreiing av sjukdom hos sau er det dei seinare åra innført restriksjonar på transport av avlsdyr. Dette har gjort at kunstig inseminering har vorte meir utbreidd, sjølv om det ikkje er like lett å lykkast med kunstig inseminering hos sau som det er hos storfe. Det er framleis mest utbreidd med naturleg paring i saueproduksjon, og avlsarbeidet blir gjerne organisert gjennom såkalla vêrringar. Frå vêrringar kan ein leige inn vêrar med dei kvalitetane ein ønsker til besetninga si.

Etter paringstida handlar resten av hausten om å fôre søyene rett ut frå hald og alder, slik at dei er godt rusta gjennom drektigheitstida og fram mot lamminga.