Desse oppgåvene er tenkte til munnleg trening og repetisjon. Forslag til fasit finn du nedst på sida.
Oppgåver
- Kva har størst betydning for utviklinga av eigenskapane våre – arv eller miljø?
- Kor stor del av arvmaterialet vårt er gen, altså oppskrift på protein?
- Kva er epigenetikk?
- Kva er skilnaden på mitose og meiose?
- Kvar skjer mitose og meiose?
- Kva er overkryssing?
- Når det blir danna kjønnsceller i kroppen din, vil dei då innehalde like mykje arv frå mor di som frå far din?
- Når det blir danna kjønnsceller i kroppen din, vil dei då innehalde like mykje arv frå kvar av besteforeldra dine?
- Er mutasjonar alltid skadelege og merkbare hos individet?
- Kva er eit allel?
- Kva blir konsekvensen av at det finst mange alternative allel til eit gen?
- Kva er dominant arvegang?
- Kva betyr genotype?
- Kva betyr fenotype?
- Kan to individ med ulike genotypar for ein eigenskap ha like fenotypar for denne eigenskapen?
- Gi eit døme på intermediær arvegang.
- Beskriv arvegangen vi kallar kodominans.
- Kva er skilnaden på recessiv arvegang og kjønnsbunden recessiv arvegang?
Forslag til fasit
- Eigenskapane våre er produkt av både arv og miljø. Eigenskapane våre er i større eller mindre grad arvelege, men dei er modifiserte av miljøet. Kor stor betydning miljøet har, varierer litt frå eigenskap til eigenskap.
- Under 2 prosent av DNA-et vårt er gen som kodar for protein.
- Epigenetikk er vitskapen om arvelege, reversible endringar i måten gena blir brukte på, utan at DNA-et endrar seg.
- Mitosen (vanleg celledeling) endar opp med to kopiar av morcella, medan meiosen (kjønnscelledeling) endar opp med fire kjønnsceller med halvt kromosomtal.
- Mitose skjer i alle kroppsceller med få unntak. Meiose skjer i kjønnskjertlane (testiklar og eggstokkar).
- Overkryssing gir rekombinasjon av gen. Kromosoma i eit par kan byte nokre gen mens dei er stilte opp parvis. Når dei ligg tett inntil kvarandre, kan DNA-fragment byte plass. Denne bytinga sikrar at ingen kjønnsceller blir identiske. Slik blir gena stadig kombinerte på nye måtar, noko som sørgjer for større genetisk variasjon blant avkoma.
- Ja.
- Nei.
- Nei, dei fleste mutasjonar blir reparerte av kroppens eigne reparasjonssystem, og svært mange mutasjonar har inga betydning for individet.
- Allel er variantar av same gen (arveanlegg) med ein bestemt plass (locus) på kromosomet. Når det gjeld augefarge, har vi allel for blå og brun.
- Fleire allel gir større variasjonar i fenotypen (eigenskapen som blir vist).
- Viss du har arva eit dominant allel (gen) frå ein av foreldra, så får du eigenskapen. Det dominante allelet vil overstyre verknaden frå det andre, recessive allelet i genparet.
- Genotype er eit individs genutgåver, eller gensamansetjinga til eit individ. Ein kan òg snakke om genotypen for ein bestemt eigenskap, til dømes bb for blå auge.
- Fenotype er dei trekka og eigenskapane som ein organisme har.
- Ja, to individ med ulike genotypar for ein eigenskap kan ha like fenotypar for den same eigenskapen.
Til dømes gir både Bb og BB brune auge. - Eit døme på intermediær arvegang er kryssing mellom ein raud og ein kvit blome (prydløvemunn), som gir rosa avkom. Avkomet får eigenskapar som er ein mellomting mellom eigenskapane til foreldra.
- Når heterozygote viser begge fenotypar, heiter det kodominans. Dette gjeld til dømes genotypen blodtype AB, der allela A og B er like dominante og blir like sterkt uttrykte.
- Recessiv arvegang er når eigenskapen kjem til syne berre når genet finst i dobbel dose (på begge kromosoma). Kjønnsbunden recessiv arvegang er når dei recessive allela sit på X-kromosomet. Sidan gutar berre har eitt X-kromosom, vil dei få denne recessive eigenskapen.
CC BY-SASkrive av Kristin Bøhle.
Sist fagleg oppdatert 16.08.2020