Hopp til innhald
Oppgåve

Øvingsoppgåver – gen blir arva og endra

Jobb med desse øvingsoppgåvene for å lære om gen og arv, og få forståing for grunnleggande prinsipp i genetikk.

  1. Set opp kryssingsskjema for kvit og svart sau med kodominant nedarving av pelsfarge. Vel til dømes K og S som symbol for . Lag til slutt ei oversikt som viser den sannsynlege fordelinga av fenotypar og genotypar i andre generasjon.

    Ein kvit og ein svart sau med tilhøyrande genotypar. Kvit sau har stor K stor K og svart sau har stor S stor S. Illustrasjon.

  2. Set opp eit kryssingsskjema som viser intermediær arv hos ein art med raude og kvite blomstrar. Lag til slutt ei oversikt med sannsynleg fordeling av fenotypar og genotypar i andre generasjon.

    Ein raud blomster med genotype stor A stor A og ein kvit blomster med genotype liten a liten a. Illustrasjon.

  3. Kan du ved hjelp av stamtavla finne ut om eigenskapen (raud) er dominant, recessivt og/eller kjønnsbunde nedarva? Kvadrat symboliserer mann. Sirkel symboliserer kvinne. Grunngi påstanden din.

    Stamtavle som viser arvelegheit av ein sjukdom over tre generasjonar. Ein sjuk mann får barn med ei frisk kvinne. Dei får ein sjuk son som får barn, ei sjuk dotter og ein frisk son, med ei frisk kvinne. Dei får ein frisk son, som får friske søner og døtrer med ei frisk kvinne. Dei får ei sjuk dotter som får ein sjuk og ein frisk son og ein sjuk og ei frisk dotter, med ein frisk mann. Dei får ei sjuk og ei frisk dotter som ikkje får barn. Illustrasjon.
  4. Kjønnsbundet arv: Set opp eit kryssingsskjema mellom
    1. fargesvak kvinne (XfXf) og mann med normalt fargesyn (XFY)
    2. fargesvak mann (XfY) og kvinne (XFXf) som er berar av genet for fargesvakheit

  5. Figuren viser ein familie der eitt av fire barn har arva ein sjukdom. Blå farge indikerer sjukdom her. Kan du avgjere om sjukdommen er kjønnsbunden eller ikkje, og om han er dominant eller recessiv? Grunngi svaret!

    Kryssingskjema med far og mor, der mor er berar av ein sjukdom, mens far ikkje er det. Av barna er det éi dotter som ikkje er berar, éin son som ikkje er berar, éi dotter som er berar, men frisk og éin son som er berar og sjuk. Illustrasjon.
  6. Arv og miljø: Vel ein eigenskap og tenk gjennom korleis du trur at arv og miljø påverkar utviklinga av denne eigenskapen. Drøft med andre og reflekter over argumentet til kvarandre.
  7. Korleis kan miljøet påverke endringar i genuttrykket? Kva skjer med gena? Gi nokre døme på miljøfaktorar som kan slå av nokre gen og aktivere andre.

  8. Mutasjonar

    1. Lag ei oversikt (liste) med ulike kategoriar av mutasjonar. Sorter dei etter kva som har skjedd i DNA-et (gen og kromosom).
    2. Vel ein kjend eigenskap eller sjukdom som kjem av ein mutasjon. Finn ut det du kan om den genetiske årsaka, og korleis mutasjonar påverkar individet.