Schalmtest og speneprøve
Schalmtesten bruker vi for å finne ut om ei ku, geit eller søye har høgt celletal i ein eller fleire spenar. Høgt celletal er eit teikn på at det er ein infeksjon på gang i juret, så viss celletalet er høgt, skal du ikkje levere mjølka til meieriet.
Visste du at ...
CMT er eit anna namn på schalmtesten? CMT betyr Californian Mastitis Test, mens Schalm er etternamnet til mannen som fann opp testen, Oscar W. Schalm.
Framgangsmåte
Vask juret og spenane, og mjølk ut nokre strålar frå kvar spene i ein prøvekopp.
Mjølk så i schalmbrettet. Hugs kva spene du mjølkar i kvart rom. Ein god hugseregel kan vere å halde brettet sånn at handtaket peiker framover langs buken på kua.
Hald schalmbrettet litt på skrå så det blir like mykje mjølk i kvart rom.
Tilset schalmvæske, lik mengd væske som mjølk i kvart rom.
Roter schalmbrettet i 20 sekund.
Sjekk resultatet. Bruk denne tabellen:
Schalmverdi | Beskriving | Talet på celler per milliliter mjølk |
|---|---|---|
| 1 | Ingen klumpar, konsistens som mjølk | under 200 000 |
| 2 | Små klumpar som forsvinn etter kvart | 150 000–550 000 |
| 3 | Tydeleg geldanning som varer. Geléen dannar ikkje ein klump som heng saman. | 400 000–1,5 millionar |
| 4 | Tydeleg geldanning, dannar ein heil klump som heng saman | 800 000–5 millionar |
| 5 | Sterk geldanning som toppar seg som ei manet i midten. Fell ut som ein klump. | over 5 millionar |
Film om schalmtest (01:50)
Viss ei ku, geit eller søye har høgt celletal i ein eller fleire spenar, er det tilrådd at du tek ut ein liten prøve av mjølka frå kvar av spenane og sender han til analyse på Mastittlaboratoriet før du startar behandling med penicillin.
Av og til kan det vere nødvendig å starte behandling før du får svar på ein slik analyse, men det er ikkje alltid dyra blir så veldig sjuke sjølv om dei har ein infeksjon. Viss du ser at kua, geita eller søya elles ser frisk ut og ikkje har feber eller smerter, treng ho kanskje ikkje behandling i det heile. Men dette må dyrlegen eller ein erfaren bonde hjelpe deg å ta stilling til.
Film om speneprøve (5:13)
I denne filmen viser vi korleis vi tek ein speneprøve.
Framgangsmåte
Vask jur og spenar grundig med ein rein og fuktig klut. Tørk godt, bruk gjerne tørkepapir.
Mjølk nokre stråler frå kvar spene i ein prøvekopp.
Desinfiser spenespissane med spritserviett.
Hald prøveglaset på skrå, og pass på at strålen går rett i glaset utan søl. Det er viktig at korka og kanten på glaset ikkje kjem i kontakt med fingrar, golv, ku eller noko anna som kan forureine prøven! Fyll glaset opp til merket, og set på korka.
Gjenta for kvar spene. Hugs at glasa må brukast i rett rekkefølge!
glas nr. 1: høgre framspene
glas nr. 2: venstre framspene
glas nr. 3: høgre bakspene
glas nr. 4: venstre bakspene
Fyll ut skjemaet som skal sendast inn saman med prøven, og frys ned heile eska til ho skal sendast.
Film om innsending av speneprøve (1:30)
Påstandar om schalmtest og speneprøvar
Vel rett alternativ.
Ta speneprøvar!
Hugsar du kva som er rett rekkefølge på spenen når du skal ta speneprøvar? Dra prøveglasa til rett spene.
- Celletal
- er talet på døde jurceller og kvite blodceller i mjølka. Blir gitt opp som talet på celler per milliliter mjølk.
- Schalmtest
- er ein enkel test for å finne ut om det er for høgt celletal i mjølka. Bør finnast i alle fjøs som har mjølkeproduserande dyr.
- CMT
- er det same som schalmtest, og det er ei forkorting av Californian Mastitis Test.
- Schalmbrett
- er eit plastbrett med fire separate rom til å ha mjølk frå kvar spene i.
- Schalmvæske
- er eiga testvæske som blir brukt når du tek ein schalmtest. Viss det er høgt celletal, vil væska øydelegge cellemembranen og cellene i mjølka vil klumpe seg saman.
- Infeksjonar
- oppstår når mikroorganismar kjem inn i kroppen, formeirar seg der og gjer skade på kroppsvevet.
- Speneprøvar
- er prøvar av mjølk frå kvar enkelt spene. Mjølka blir send inn til analyse for å finne ut om det er bakteriar i ho, og i så fall kva bakteriar det er. Blir brukt for å finne ut om ein infeksjon skal behandlast med antibiotikum.