Kva er ein sjanger?

Opne bilete i eit nytt vindauge

CC BY-NC-SA

Bilete: Espen Bratlie

Ordet sjanger tyder slekt, type, kategori, klasse eller art. Vi bruker omgrepet når vi kategoriserer skriftlege og munnlege tekstar, filmar, bilete, musikk og så vidare. Her er nokre døme:

• Filmsjangrar
  actionfilm, science fiction-film, dokumentarfilm

• Musikksjangrar
  pop, rock, folkemusikk, symfoni

• Munnlege sjangrar
  konfirmasjonstale, intervju, salme, bønn, vits

Dette spørsmålet er det faktisk umogleg å svare på. Når vi skal beskrive ein tekst og plassere han i ein bestemt sjanger, kan vi velje mellom fleire kjennemerke eller kriterium. Vi kan til dømes klassifisere tekstar etter:

• innhaldet
  bilreportasje, kjærleikshistorie

• forma
  formelt brev, limerick, samtale

• formålet
  invitasjon, takkebrev, lærebok

• sendaren
  ekspertutsegn, lesarinnlegg, elevtekst

• mottakaren
  barnebok, ungdomsfilm

• mediet
  radioteater, telefonsamtale, tv-debatt

• situasjonen
  konfirmasjonstale, jobbintervju

Kvar einaste tekst kan vi beskrive på ulike måtar. Boka Mannen som elsket Yngve av Tore Renberg kan vi til dømes kalle ein ungdomsroman, men òg ein oppvekstroman. Den første nemninga viser til målgruppa, den andre legg vekt på innhaldet. Nemninga vi vel viser til den eigenskapen ved teksten som vi vil framheve.