Lytt til podkast om berekraft i medieproduksjon

Deltakarar:Andreas Veie-Rosvoll – programleiarPetter Testmann-Koch – PTK

Programleiar: Hei, namnet mitt er Andreas Veie-Rosvoll. Det å vere berekraftig kan bety fleire ting: Det handlar om å ta vare på det ein har og sørgje for at ein er godt rusta for framtida. Det kan òg handle om at det ein driv med, lagar og produserer, er noko jordkloden har råd til òg i åra som kjem. Og i åra som kjem, vil medieproduksjonen ikkje akkurat minske; vi ser på film og TV som aldri før. Korleis kan vi halde fram med å gjere det med godt samvit? Og kva med utstyret, er det ikkje veldig dyrt med mikrofonar, kamera, store lys, viktige maskiner og alt det der? Korleis tek ein vare på sånt, og korleis kan ein produsere medieinnhald for ei berekraftig framtid? Desse tinga kan Petter Testmann-Koch heilt sikkert svare meg på. Han er administrerande direktør og ansvarleg produsent i Fremantle Norge, som står bak store TV-produksjonar som Exit, Maskorama, Idol og mykje meir.

Programleiar: Hei, Petter!

PTK: Hallo!

Programleiar: Eg har lyst til å starte med å snakke litt om grøn, miljøvenleg og berekraftig produksjon. Korleis kan produksjonsselskap som ditt, som er veldig stort, sørgje for ein meir miljøvenleg produksjon?

PTK: Det er eit stort og vanskeleg spørsmål. Fremantle, som har hovudkontor i London, har saman med eit firma som heiter Albert, utvikla ein karbonkalkulator for TV- og filmbransjen. Han har vore brukt i England i mange år, men no er han utvikla som eit gratis verktøy for alle produksjonsselskap i heile verda, så det skal bli éin felles standard. Han kjem forhåpentleg til å vere retningsgivande for det som vi kallar grøn produksjon, der du innleiingsvis – før ein produksjon – tastar inn kva du skal, kvar du skal reise, kva du skal gjere og så vidare. Så vil Albert-kalkulatoren gi deg eit resultat, eit karbonavtrykk, og så må du ta omsyn ut frå det.

Programleiar: Du snakkar om å reise og så vidare; handlar det om meir enn å berre redusere energiforbruket?

PTK: Den største energitjuven er lamper og lys – det bruker vanvitige mengder med straum. Ganske snart vil vi – og sikkert resten av bransjen – stille krav til dei som leverer lys, om at det skal vere LED-lamper, som er mykje meir energisparande enn vanlege glødepærer og så vidare. Vi kjem til å sjå eit enormt stort skifte. Men så er det sånn at norsk energi, norsk straum, er grøn; han kjem frå naturkraft, så han er i utgangspunktet ganske miljøvenleg i motsetning til straum som kjem frå kolkraft og kjernekraft. Det er to litt større og tyngre prosessar.

Programleiar: Å bruke ein karbonkalkulator kjem til å ha stor betydning for produksjonane dykkar over heile landet. Kvifor er kalkulatoren så viktig?

PTK: Så vidt eg veit, snakkar ein no om at vi har ti år på redde verda. Eg veit ikkje om det stemmer, men det eg er heilt sikkert på, er at det vi står overfor av miljøutfordringar, er menneskeskapt. Det er nokre som er ueinige i det, men det er eg heilt sikker på. Eg trur det er viktig at vi tek det på alvor, og at ingen sluntrar unna. Men det er vanskeleg fordi vi lever eit godt og komfortabelt liv. Eg var i Kina for første gong i 1999. Då vart eg fortald at kvar kinesar i gjennomsnitt hadde éi lyspære. Så kan du tenkje deg kor mange lyspærer vi hadde per person i Noreg i 1999 – det var ein god del. Eg syntest ikkje at det var urimeleg at dei kravde ei lyspære til, sånn at kvar kinesar hadde to, i alle fall. Vi menneske ønskjer jo å ha eit komfortabelt liv, og det blir fleire og fleire som får velstand, og som ønskjer velstand, men det kostar. Håpet mitt er at bransjar og smarte menneske finn gode og berekraftige løysingar, for det er ikkje sånn at vi berre kan stoppe opp verda – det klarer vi jo ikkje. Før eg kom inn her, høyrde eg på radioen at Kina nettopp hadde gjennomført ei folketeljing. No har dei passert 1,4 milliardar menneske. Det byrjar å bli ein del! Dei menneska ønskjer eit komfortabelt liv, og vi må vere einige om at det er rettferdig. Vi ønskjer jo at folk i u-land skal ha det betre enn dei har det. Dette er eit stort og alvorleg tema, men eg håper og trur at det kjem mange kloke menneske som finn løysingar, og så må vi alle bidra der vi kan.

Programleiar: Det å vere med på å setje standarden for ein meir miljøvenleg bransje er kanskje viktig for Fremantle, som har studio i mange land i verda?

PTK: Ja, og vi er veldig stolte av å vere ein slags føregangsfigur gjennom samarbeidet med Albert. NRK har òg vore tidleg ute med dette, og Maskorama blir eit stort pilotprosjekt der vi bruker Albert-kalkulatoren for å sjå på avtrykk, og så tek vi grep som gjer at vi reduserer det totale forbruket og avtrykket.

Programleiar: Under koronapandemien har vi sett at ein ikkje kan flyge, men ein kan framleis lage TV, sjølv om det har ein del utfordringar. Er det mellom anna færre flyreiser som skal bidra til at vi får eit mindre karbonavtrykk i framtida?

PTK: Ja, dette med flyreiser har eg tenkt mykje på. Eg reiser ein del i jobben, og mange av reisene har stor verdi for meg og Fremantle fordi vi har eit veldig tett nettverk. Sjølv om det er eit stort internasjonalt firma, møtest vi mykje mellom anna ved hovudkontoret vårt i London. Ein del av møta kan absolutt blir gjorde via video, men samtidig mistar vi noko med tanke på produktivitet, dei uformelle samtalane, og det som blir skapt av menneskelege møte, som eg meiner har stor verdi. Men det er sikkert òg ein god del unaudsynlege reiser med fly, og eg er sikker på at dei kjem til å bli reduserte. Så blir det fleire og fleire elbilar. Sjølv har eg hatt elbil i ganske mange år allereie, og eg er veldig stolt av og fornøgd med det. Eg tippar at vi i produksjonsbransjen òg kjem til å vere klare over at vi leiger elbilar framfor fossilt drivne bilar i produksjonen. Så er det ein del produksjonar som går føre seg utanfor Noreg; dei filmar til dømes Ex on the Beach, Love Island og Paradise Hotel på tropiske destinasjonar rundt omkring i verda. Her i Noreg filmar vi mellom anna Jakten på kjærligheten, og der ønskjer vi å ha med bønder som representerer heile landet. Må vi flyge dit? Vi må ikkje, men alternativet er å køyre bil.

Programleiar: Er det vanskelegare å køyre bil med alle menneska som skal vere med?

PTK: Det kan vere det, og flya blir stadig meir miljøvenlege dei òg, seier flyprodusentane. Men eg er heilt sikker på at det blir ein reduksjon i den flytrafikken som TV-bransjen står for.

Programleiar: Vi skal straks snakke om utstyr, men eg vil berre høyre litt om kva slags utfordringar du ser for deg når ein skal satse hardt på miljøvern i produksjonen. Kva slags fartsdumper kan ein treffe på her?

PTK: Det er òg eit vanskeleg spørsmål fordi vi står i den verkelege bevisstgjeringa av dette no. Eg har ikkje nokon gode svar på det anna enn at det handlar om medvit i ein ekstrem grad. Eg trur at Alberts karbonkalkulator kan vere eit veldig retningsgivande verktøy for oss ved at vi får innspel til kva endringar vi kan gjere. Det handlar mellom anna om kjeldesortering og medviten bruk av batteri og utstyr. Det handlar òg om kva vi gjer, kor mange som må reise eller flytte på seg og så vidare.

Programleiar: Eg har lyst til å snakke litt om medieutstyr og energibruk. Vi snakkar jo inn i to ganske bra mikrofonar no, og vi har nokre kamera rundt oss. Kor lenge lever sånt utstyr?

PTK: Det er det store spørsmålet, kor flinke vi er til å ta vare på det, og kor hissige vi er på å kjøpe det nyaste og feitaste. Veldig mange som jobbar i mediebransjen, er jo utstyrs-"geekar". Vi vil ha den siste iPhonen, den siste Mac-en, den siste mikrofonen og det kulaste kameraet. Det er eit jag etter det nye og kule, og produsentane lagar nytt fordi dei veit at vi kjøper det, og at betalingsviljen er stor. Men eg håper det vil kome ei avgrensing i viljen til å investere i nytt utstyr heile tida. Desse mikrofonane er sikkert like bra neste år. Det handlar om medvit. Eg trur ikkje at det berre vil gjelde teknisk utstyr, men at vi generelt vil bruke meir pengar på noko som er dyrt og haldbart, og mindre pengar på bruk og kast. Det trur eg er løysinga framover. Eg ser det på mitt eige forbruk gjennom dei siste åra. Eg kjøper færre, men dyrare ting som held lenger.

Programleiar: Du er mykje på store produksjonar, og då ser du alt dette utstyret. Korleis blir det teke vare på? Eg blir litt sveitt av å sjå alle desse kablane, kameraa, mikrofonane og alle lysa – korleis passar ein på dette på best mogleg måte?

PTK: Eg er ikkje sikker på om det er det vi er flinkast på … Mykje av utstyret er innleidd. Det er profesjonelle utleigefirma som leiger det ut, i alle fall i film- og TV-produksjon. Så kjem det inn nokre lysmenn eller kameramenn som skal jobbe med utstyr som ikkje er deira. Dei er flinke til å ta vare på det, men det går ofte litt fort fordi tid er pengar. Vi skal flytte oss frå ein stad til ein annan, eller kameraet står klart og skodespelarane står klare, men vi må berre flytte den eine lampa litt ... Vi er nok kanskje litt uforsiktige.

Programleiar: Hender det at utstyr blir unaudsynleg øydelagt, til dømes av ein glipp? Har du nokon døme på det?

PTK: Eg kjem ikkje på nokon døme på det no. Men i den siste sesongen av Exit bruker vi mykje pengar på å kompensere dei stadene vi har vore og filma fordi eit stativ har kome borti veggen eller ripa opp golvet, til dømes. Eg er veldig glad i å ta vare på tinga mine og er kanskje litt sjukleg oppteken av det, mens mange er meir uforsiktige.

Programleiar: I Exit filmar de jo i ganske store og overdådige hus, og der bur det kanskje folk som er litt ekstra nøye på at veggen fekk ei ripe og sånn ...?

PTK: Ja, og med rette. Det går litt fort for seg, og vi kunne kanskje ha vore flinkare, men det er ikkje så lett å seie det til ein frilansar som kjem innom. Du kan ikkje passe på han eller ho heile tida og seie: "Pass på, pass på!" Vi må ha tiltru til at folk er forsiktige. Eg har ikkje sett så mykje til at utstyr blir uforsiktig behandla, men det skjer uhell, og dei er ofte menneskelege. Før pandemien braut ut, rakk vi å filme nokre dagar til sesong 2 av Exit i Spania. Då vart eit kamera stole fordi nokon ikkje passa godt nok på bilane då dei var i ferd med å ta ut utstyret. Det er òg menneskelege feil, og uvarsemd som fører til skadar, eller som fører til tjuveri, er dumt.

Programleiar: Er det vanlegast å kjøpe eller å leige utstyr?

PTK: I hovudsak leiger vi. Vi som produksjonsselskap har ikkje produksjonar til kvar tid, så det er mykje betre økonomi i at eit utleigeselskap har alt utstyret. Då blir eit kamera kanskje brukt 200 dagar i året, mens det berre ville vorte brukt 50 dagar i året av oss. Det er både berekraftig og økonomisk fornuftig, så vi gjer det på den måten.

Programleiar: Ser de på miljøsertifisering av utstyr når de leiger?

PTK: Nei, ikkje som eg veit, og eg trur heller ikkje at det finst. Kanskje det kjem …

Programleiar: Ser de signal på at det kan bli meir vanleg at folk tenkjer på miljøvern når dei leiger utstyr?

PTK: Ja, det trur eg blir tvinga fram, for eg trur at det er eit viktig element i miljøkampen at vi heile tida må kunne spore til dømes kvar ting er produserte, og kva avtrykk det har hatt.

Programleiar: No er vi inne på eit uttrykk som ein høyrer ganske ofte når det gjeld kjøp og sal av ting og tang: Kva tenkjer du når eg seier etisk handel?

PTK: Då tenkjer eg umiddelbart at det er ting som er produserte på ein forsvarleg måte, under forsvarlege arbeidsvilkår og med forsvarleg lønn. I mine auge er det heilt essensielt og sjølvsagt, men det er mange som vil produsere og tene pengar. Det er mange profittjegerar som ikkje bryr seg så mykje enno. Eg håpar at verdssamfunnet, storsamfunnet og dei politiske leiarane vi vel, tek tak. Det har dei for så vidt byrja å gjere, så det er ikkje nokon krisesituasjon, men det er framleis ganske mange avvik.

Programleiar: Kva er det som kan bli meir utfordrande eller litt vanskelegare i din og staben sin kvardag viss de skal ta omsyn til etisk handel?

PTK: For vår del trur eg at det rett og slett berre handlar om å kunne spore og vite at det vi kjøper eller leiger, er produsert og laga under dei riktige premissane. Det meste av teknisk utstyr blir vel laga i Asia, det er mykje "made in China" og "made in Taiwan". Så er det sikkert mange lamper og masse anna utstyr som blir laga i andre land òg. For vår del er det sånn at eitt menneske ikkje kan gjere alt, så vi må stole på at det finst system og sertifikat som gjer at vi kan vere trygge på at det vi gjer, det vi handlar, det vi leiger, og det vi kjøper, følgjer dei standardane vi ønskjer.

Programleiar: No vil eg sjå inn i krystallkula og spå litt: Kva blir viktigast i framtida? Snakkar vi billegare versus meir berekraftig utstyr? Er det utsleppet som får mest merksemd? Kva blir viktig viss vi ser 10–15 år fram i tid?

PTK: Hadde eg visst svaret, kunne eg vorte ein rik mann! Eg trur heilt klart at det handlar om kvalitet framfor kvantitet på veldig mange aspekt, både i produksjonsbransjen og livet generelt – altså at vi blir meir bevisste på å kjøpe ting som er dyrare, betre og meir haldbare. Det er eg ganske sikker på.

Programleiar: Mindre bruk og kast, rett og slett?

PTK: Definitivt, og det er noko vi må ta innover oss. Det er noko kvar og ein av oss kan gjere i kvardagen. Så er det det å få kjøpt eller leigd utstyr som er haldbart, og som varer lenge. Viss vi skuler over til medieproduksjon og det vi blir tilbodne av til dømes norske kringkastarar, ser vi at det vi vart servert på TV for kanskje berre fem år sidan, var fleire produksjonar av dårlegare kvalitet, òg innhaldsmessig. Kanalane løfter seg på god kvalitet. Det er forskjell på "nice to have" og "need to have", ikkje sant?

Programleiar: Når valmoglegheitene blir fleire for sjåaren, må produsentane vere mykje strengare når det gjeld kvalitet, kanskje?

PTK: Ja, det trur eg er vesentleg. Du kan ikkje berre slengje ut noko billeg drit når konkurrenten heiter Netflix eller HBO. Dei har jo kvalitet heile vegen dei òg. Produkta får ei kvalitetsheving, og desse produkta er fysiske, som kamera og teknisk utstyr, men òg ikke-fysiske, som eit program som blir sendt ut digitalt.

Programleiar: La oss seie at Netflix og HBO held fram med å vekse: Trur du dei kjem til å leggje stor vekt på berekraft og grøn produksjon?

PTK: Det er eg heilt sikker på. Det er dei nøydde til, for dei er store, amerikanske og globale selskap som blir sett på med lupe av storsamfunnet heile tida. Dei har fått skikkeleg strenge tryggingskrav allereie, veit eg.

Programleiar: Korleis då?

PTK: Eit redigeringsrom må til dømes ha kodelåsdører. Det er veldig mykje tryggleik rundt lagring, slik at materiale ikkje skal kome på avvegar. Dei er allereie så rutinerte når det gjeld tryggingssystem at eg tek det som sjølvsagt at dei òg implementerer miljøsystem snart.

Programleiar: No snakkar jo vi til elevar som går på skular der det er utstyr som dei sjølve kan låne og bruke, og dei har òg telefonar som kan ta opp ganske bra, så kvar enkelt av oss kan jo eigentleg lage ein liten medieproduksjon sjølv. Kva kan ein enkeltperson tenkje på, og kva kan skulane tenkje på når det gjeld grøn produksjon i framtida?

PTK: For det første må eg seie at dei som går på skulen for å bli kreatørar som skal produsere, er utruleg heldige. For det er som du seier – du kan lage så mykje med berre ein telefon for handa. Då eg gjekk på skulen, var det utstyr som eg ikkje hadde råd til å ha sjølv, så det var ei heilt anna tid. Dei unge i dag får ein unik sjanse til å prøve, leike og forske fram ting – og blir utruleg flinke i tidleg alder. Men det handlar om det vi har snakka om: å ta vare på utstyret, bruke det fornuftig og bruke det heller eitt år lenger enn å kjøpe det siste nye kameraet til kvar tid – for det er ikkje naudsynt. Då eg byrja, måtte eg innimellom bruke VHS-kassettar å filme på, før det vart digitalt, og så har det vore ei nivåheving på standardane innanfor det digitale. No bruker ein ikkje teipar lenger, ein bruker minnekort. Men dei nye produkta vi har i dag, løftar ikkje kvaliteten diametralt, så du klarer å bruke kameraet du har, eitt eller to år til utan at det blir krise, sjølv om det har ei litt dårlegare oppløysing enn det neste.

Programleiar: For det er uansett det du lagar med utstyret, som er viktigast?

PTK: Ja, det er alltid det som er framom kameraet, som er det viktigaste.

Programleiar: Tusen takk for at du har kome hit og snakka om dette veldig viktige temaet med meg i dag.

PTK: Det var veldig hyggjeleg. Og til slutt ein fin ting om framtida viss eg får avslutte med ein anekdote: Mange jobbar skal forsvinne som følgje av utvikling, maskiner og så vidare. Alle undersøkingar viser at kreativitet blir ein ekstremt viktig verdi og ei viktig vare for menneske framover. Så dei av dykk som lyttar til eller les dette, og som går på kreative skular, de har ei god framtid framfor dykk. Det er berre å bruke moglegheitene riktig.

Programleiar: Vi kjem jo ikkje til å slutte å sjå på TV.

PTK: Forhåpentleg ikkje!