Hopp til innhald
Fagartikkel

Rekning med vektorar

Vi kan rekne med vektorar tilsvarande som med vanlege tal.

Før du les denne artikkelen, tilrår vi at du leikar litt med vektorar i oppgåve 4.1.10 og 4.1.11 på sida Rekning med vektorar.

I dømet med flyreiser på sida Definisjon av vektor har vi at vektoren frå Kristiansand direkte til Stavanger kan oppfattast som ein sum av forflyttingar. Vi kan altså finne summen av forflyttingane ved å "hengje alle forflyttingsvektorane etter kvarandre". Sumvektoren går frå utgangspunktet til den første vektoren til endepunktet til den siste vektoren.

Det gir altså meining å rekne med vektorar, men før vi kan gjere det, må rekneoperasjonane definerast presist.

Addisjon av vektorar

Definisjon

Gitt to vektorar, a og b.

Vi finn summen av vektorane, a+b, ved å parallellforskyve b slik at han får utgangspunktet sitt der a har endepunktet sitt.

Summen av vektorane, a+b, er lik vektoren
som går frå utgangspunktet til a
til endepunktet til b.

Multiplikasjon av vektor med tal

2a er ein vektor som er dobbelt så lang som a og har same retning som a.

-2a er ein vektor som er dobbelt så lang som a og har motsett retning.

12a er ein vektor som er halvparten så lang som a og har same retning som a.

Definisjon

Gitt ein vektor a og eit tal  t.

t·a er ein vektor med lengde lik absoluttverdien til t multiplisert med lengda til a.

Dersom t>0, har t·a same retning som a.
Dersom t<0, har t·a og a motsett retning.

Dersom t=0, er t·a=0.

0 kallar vi nullvektoren. Denne vektoren har ingen storleik og inga retning. Han er parallell med og står vinkelrett på alle andre vektorar.


Parallelle vektorar

Frå det førre avsnittet følgjer ei setning som du får bruk for når du skal undersøkje om to vektorar er parallelle.

To vektorar er parallelle viss og berre viss det finst eit reelt talt slik at den eine vektoren kan skrivast som t multiplisert med den andre vektoren.

aba=tb der  t

Vektordifferanse

Definisjon

Vi definerer differansen mellom to vektorar
følgjande måte:

a-b=a+-b

Det betyr at vi kan finne vektordifferansen  a-b ved å finne summen  a+-b, sjå figuren.

Rekneregler for vektorar

For addisjon av vektorar og multiplikasjon av ein vektor med eit tal, gjeld reknereglar tilsvarande reglane som gjeld for addisjon og multiplikasjon av tal.

a+b=b+aa-b=a+(-b) a+b+c=a+b+c=a+b+csa+ta=s+tasta=s·tasa+b=sa+sb

Video om vektoraddisjon og vektordifferanse

Video: Tom Jarle Christiansen / CC BY-SA 4.0

Video om multiplikasjon av vektor med tal

Video: Tom Jarle Christiansen / CC BY-SA 4.0
CC BY-SA 4.0Skrive av Olav Kristensen og Stein Aanensen.
Sist fagleg oppdatert 25.01.2022