Njuike sisdollui
Hárjehus

Suonjardeapmi ja dearvvašvuohta - suokkardeapmi

Olu mediaáššiid vuođul radioaktiiva nuoskideami, viesuid radona ja iešguđetlágan elektronihka radiobáruid birra lea bohciidan ballu das máid dat mearkkaša min dearvvašvuhtii. Dás guorahalat fáktáid ja árvvoštalat mo iešguđet suonjardansorttat váikkuhit dearvvašvuhtii. Vállje ovtta dahje goappaš bihttáid.
Govus mii čájeha elektromagnehtalaš suonjardeami spektera bárroguhkkodagaid, radiobáruid rájes gitta gammasuonjardeapmái. Illustrašuvdna.
Govva: Science Photo Library / CC BY-NC 4.0

Duogášsuonjardeapmi ja radongássa

Guokte kártta main leat ivdnekodat. Illustrašuvdna.
Kárttat čájehit duogášsuonjardeami. Vuosttaš kárta čájeha kosmalaš suonjardeami eatnama dásis, ja dat nubbo čájeha eatnama suonjardeami. Govva: Statens strålevern, Kristin Bøhle / CC BY-NC 4.0

Dás iskkat man stuora suonjardanvárra lea du lagasbirrasis.

  1. Gávnna dieđuid duogášsuonjardeami ja radioaktiiva nuoskkideami birra du lagasbirrasis. Stáhta suonjardansuodjalusa siiddut ja geologalaš kárttat leat dehálaš diehtogáldut, muhto gávdnojit go eambbo?

    Veardádala báikkálaš suonjardeami dearvvašvuođavára rádjeárvvuid (suonjardandosa mihtiduvvon mSv:in) ektui, máid dearvvašvuođaeisseváldit leat mearridan.

  2. Mihtit duogášsuonjardeami geigerlohkkiin ja veardit máŋgga lanja mihtidemiid, áinnas vuolimus ja bajimus gerddiin. Árvvoštala bohtosiid ja digaštala vejolaš erohusaid. Sáhtát maid rehkenastit mihtidemiid bohtosiid ja veardidit viessoáimmu doaibmabidjorájiin, mii lea 100 Bq juohke kubihkkamehterii.

Jođaskeahtes neahtta, PC, mobiila, allagealddamásttat ja/dahje mikrobárroommánat

Eanadat gos leat anteannat mat sáddejit signálaid. Govva.
Šearbmagovva "Jođaskeahtes gulahallan" filmmas. Govva: Leidar / CC BY-SA 4.0
  1. Makkár suonjardansorttat bohtet jođaskeahtes neahtas dahje dain eará evttohusain bajábealde? Gávnna dieđuid bárroguhkkodaga ja frekveanssa birra.
  2. Gávnna máŋgga gáldus dieđuid dán suonjardansortta dearvvašvuođaváikkuhusaid birra.
    1. Veardit iešguđet gálduid dieđuid. Makkár ákkat geavahuvvojit vuođuštit čuoččuhusaid?
    2. Guđiid gálduide sáhtát luohttit?
    3. Máid dadjet gáldut mat du mielas leat luohtehahtti dán suonjardansortta dearvvašvuođaváikkuhusaid birra?

Guoskevaš sisdoallu

Fágaávdnasat
Diehtogáldut ja gáldokritihkka

Maid gálduide sáhttit luohttit, ja sáhttit go geavahit daid nugo háliidit? Mii dárbbašit gelbbolašvuođa ohcat dieđuid ja máhttit árvvoštallat kvalitehta.