Geahččaladdan: Man bures doaibmá beaivvášvuoiddas?
Geahččaladdan 1: UV-suddjen - álgoláidehus
Ulbmil
Ulbmil dáinna geahččaladdamiin lea oahpásmuvvat iešguđetlágan beaivvášvuoidasiidda maid sáhttit oastit rámbuvrras, go guorahallat beaivvášvuoidasiid sisdoallologahallama.
Bargovuohki
Bargga ovttain beaivvášvuoidasiin hávális, ja guorahala doavnnji.
- Mat leat deháleamos dieđut ovddabealde doavnnjis?
- Suddje go beaivvášvuoiddas UVA-suonjardeami, UVB-suonjardeami vai goappašagaid vuostá?
- Mii lea vuoidasa beaivvášfáktor?
- Mat leat sisdoallodieđáhusa vuosttaš vihtta ii-aktiiva ávdnasiid namat?
- Go lehpet guorahallan beaivvášvuoidasiidt, geahččalehpet sirret joavkkuide filttársortta, aktiiva ávdnasiid ja fáktora mielde.
Systematiserebehtet dieđuid. Sáhttibehtet ovdamearkka dihte geavahit skovi mas lea okta ráidu guđege beaivvašvuoidasii, ná:
beaivváš-vuoidasa namma | beaivváš-vuoiddas-sorta | fáktor | suddjen | suddje dáid vuostá | aktiiva ávdnasat | ii-aktiiva ávdnasat |
---|---|---|---|---|---|---|
SunKid | mánáide | 50+ | alla | UVA og UVB | titanoksiida | čáhci, glyseriidna, propylenglykola, di-isopropyl-sebacata, etylheksylsalisylata |
Digaštallan
- Makkár ovttastusaid lea dábáleamos geavahit UV-filttáriin (aktiiva ávdnasat)?
- Leat go aktiiva ávdnasat orgánalaččat vai eahpeorgánalaččat?
- Mat lea dábáleamos ávdnasat beaivvášvuoidasiin?
- Man stuora oassi beaivvášvuoidasiin suddjejit UVA, UVB dahje goappašagaid vuostá?
- Mii lea UVA- ja UVB-suonjardeami erohus? Makkár dovddus dearvvašvuođaváikkhusat leat dáin suonjardansorttain?
- Mii oaivvilduvvo beaivvášfáktoriin? Mo mearridit beaivvášvuoidasa beaivvášfáktora?
- Mii erohusaid lea beaivvášvuoidasis mas lea fáktor 30 ja beaivvášvuoidasis mas lea fáktor 60?
Geahččaladdan 2: Ráhkadehpet iežadet beaivvášvuoidasa
Ulbmil
Dán geahččaladdamis ráhkadehpet beaivvašvuoidasiid guvttiin iešguđet beaivvášfáktoriin.
Bargovuohki
Ráhkat vuoidasa fáktora haga (vuođđovuoiddas)
Seagut buot buoidemuttu ávdnasiid, 250 mL cearkelásii:
- 15 g lanettegáhčči
- 7 g mándelolju
- 7 g golgi parafiidna
- Bija cearkeláse liegganit čáhcelávgui.
- Seagut ávdnasiid lásefierrunsákkiin 5 minuhta. Divtte cearkeláse čuožžut čáhcelávggus.
Seagut čáhcemuttu ávdnasiid nuppi 250 mL cearkelásii:
- 5 g glyserola
- 66 mL destillerejuvvon čáhci
- Seagut lásefierrunsákkiin.
- Dan botta go buoidemuddu ain lea čáhcelávggus, de njoarat čáhcemuttu buoidemuddui dan botta go fierut 5-10 minuhta, gitta dus lea homogena seaguhus. Dát lea vuođđun beaivvašvuoidasiidda máid ráhkadehpet (vuođđovuoiddas).
- Divtte cearkeláse orrut čáhcelávggus.
Ráhkat vuoidasa mas lea beaivvášfáktor
Ráhkat beaivvašfáktora go seaguhat 2 g siŋkoksiidda ja 2 mL golgi parafiinna 50 mL cearkelásii.
Beaivvášfáktor 10
- Bija 4,1 g vuođđovuoidasis 50 mL cearkelásii.
- Lasit 0,9 g beaivvášfáktora vuođđovuoidasii, ja seagut lásefierrunsákkiin. Dát šaddá beaivvášvuoiddasin mas lea sulli 10% siŋkoksiida ja beaivvášfáktor 10.
Beaivvášfáktor 20
- Bija 3,2 g vuođđovuoidasis nuppii 50 mL cearkelásii.
- Lasit 1,8 g beaivvášfáktora vuođđovuoidasii, ja seagut lásefierrunsákkiin. Dát šaddá beaivvášvuoiddasin mas lea sulli 20% siŋkoksiida ja beaivvášfáktor 20.
Váldet vára beaivvášvuoidasiin maid lehpet ráhkadan. Galgabehtet geavahit daid boahtte geahččaladdamis.
Digaštallan
- Makkár ávdnasat leat čáhceluvvilat? Mat lea buoideluvvilat? Čilgebehtet vástádusaid ávdnasiid polaritehta vuođul.
- Manne lea lanettegáhčči dehálaš ávnnas bagadusas?
- Mii lea emulgáhtoriid dovdomearka? Mii lea emulšuvnnaid dovdomearka?
- Mii lea erohus gaskkal olju-čázis-emulšuvnna ja čáhci-oljjus-emulšuvnna?
- Gávnna guokte ávdnasa mat leat emulgáhtorat, geahččaladdan 1 ávdnasiid gaskkas.
Geahččaladdan 3: Man bures suddjejit beaivvášvuoidasat?
Ulbmil
Dán geahččaladdamis iskabehtet man bures geahččaladdan 2:a beaivvášvuoidasat doibmet.
Bargovuohki
Cavgileapmi! Čilgehusas dás vuolábealde mii geavahit UV-helmmuid čájehan dihte UV-suonjardeami. Jus dus lea vejolašvuohta geavahit UVB-sensora, de dat sáhttá leat buorre molssaeaktu UV-helmmuide.
Sihkárvuohta!
Ale geahča njuolga UV-lámpái go lea alde. Cáhkket lámppá dušše go galgá geavahuvvot.
- Bija njeallje UV-helmmo guovdu petrilihtii.
- Stelle UV-lámppá nu ahte lea sulli 20 cm eret petrilihtis.
- Geavat goivvoža vuoidat eartamađe beaivvášvuoidasa guovdu plástaárkka dahje lásepláhta, nu ahte beaivvášvuoiddas gokčá UV-helmmuid.
- Bija plástárkka helmmuid badjel.
- Cáhkket UV-lámppá ja divtte čuovgat vihtta sekundda.
- Geavat ivdneskálá dahje ivdneappa registreret UV-helmmuid ivnni. Molssaeaktu: Govve UV-helmmuid, ja geavat gova veardideapmái loahpas geahččaladdama.
- Bija UV-helmmuid juoga man sisa, vai eai oaččo čuovgga.
- Bija njeallje ođđa UV-helmmo petrilihttái.
- Gearddut geahččaladdama seamma lágaš beaivvášvuoidasiin golmma geardde.
Čađat guokte dárkkistanmihtideami:
- mihtideapmi mas geavahehpet dušše ráinnas plástaárkka
- mihtideapmi mas ehpet geavat plástaárkka
- Veardidehpet UV-helmmuid ivdneintensitehta juohke beaivvašvuoidasa ovddas, ja veardidehpet vel dárkkistusmihtidemiiguin.
Konklušuvdna ja digaštallan
- Mii lea din konklušuvdna bohtosiid vuođul?
- Dollet go bohtosat deaivasa beaivvášfáktora ektui mii vuoidasiin lea?
Mat variábelat leat
- sorjavaččat?
- sorjjasmeahttumat?
- fásta?
- Manne galgá UV-helmmuid geavahit dušše sulaid diehtit man bures iešguđet beaivvášvuoidasat doibmet?
- Čujut dehálaš boasttugálduide geahččaladdamis.
Evttohusat viidásit bargui
- Buohtastahttá iešguđet buvttadeddjiid beaivvášvuoidasiid.
- Iska mo buvttadandáhton váikkuha dasa man bures beaivvášvuoidasat doibmet.
- Geavat beaivváščuovgga UV-čuovgga gáldun.
- Iskka iešguđet beaivváščalbmelasiid dan sadjái go beaivvášvuoidasa.
Dát siidu lea "How effective is your sunscreen?" Science in School rievdaduvvon almmuhus.