Skulpturar i det antikke Hellas

I filmen under ser vi skulpturen av ein diskoskastar frå ulike vinklar. Idrettsmannen er frosen i ei rørsle, og vi ser korleis musklane er i spenn.

Grekarane såg på mennesket som ein unik og viktig skapning, og dei var opptekne av å forstå vår plass i verda. Skulpturane viser kor sentralt mennesket var i verdsbiletet til grekarane. Bilethoggarane ønskte å vise oss heile mennesket.

I dag møter vi kvite marmorskulpturar, men opphavleg kunne dei vere måla i friske fargar. Kunstnarane ville gjengi menneskekroppen så nøyaktig som mogleg, og dei brukte mykje tid på å studere anatomi og proporsjonar. Det vil seie at dei var opptekne av korleis kroppen er bygd opp, og kor store kroppsdelane er i forhold til kvarandre. Målet var å finne fram til den ideale menneskekroppen.

Arkaisk stil

Den arkaiske perioden (cirka 800–480 f.Kr.) hadde ein streng stil. Skulpturane var stive og enkle. Bilethoggarane var ikkje opptekne av at skulpturen skulle vere lik ein bestemd person. Vi kan kjenne att eit stivt smil som vi kallar det arkaiske smilet. Dette skulle vise at gudane var tilfredse.

Kore

Kore er ein gresk skulptur av ei ung kvinne. Kvinneidealet frå denne perioden er alltid påkledd, men dei kvinnelege formene kjem til syne under kleda.

Kuros

Kuros er ein gresk skulptur av ein ung mann. Mennene blei viste nakne. Viss du ser nøye på statuen over til høgre, kan du sjå at dei har begynt å skape ei naturalistisk og bevegeleg framstilling av kroppen. Mannen står med den eine foten svakt løfta, og vi ser musklar. Skulpturen er i ferd med å frigjere seg frå blokka han er hogd ut frå.

Klassisk tid

I den klassiske perioden (480–323 f.Kr.) går vi frå ein streng stil til meir liv i skulpturane. Kunstnarane blir meir opptekne av anatomi og av å få fram musklar og rørsle. Skulpturane får også meir personlege trekk.

Spydberaren

Spydberaren cirka 450 f.Kr. er den mest berømte kurosstatuen frå den klassiske perioden. Mannen ber lansen i venstre hand, mens høgre fot ber vekta av kroppen. Dette er ei avslappa, naturleg stilling, som vi kallar kontrapost, det vil seie motvekt. Kroppen har motsett rørsle i høgre fot og venstre arm og omvendt. Rørsla frå hovudet, brystet, hoftene og ned mot føtene, dannar på den måten ei slags S-form.

Figurstillinga viser kva grekarane meinte var dei ideelle proporsjonane, seinare kalla det gylne snittet. Når vi bruker det gylne snittet på menneskekroppen, kan vi samanfatte det slik: Lengda av overkroppen forheld seg til lengda av underkroppen slik lengda av underkroppen forheld seg til lengda av heile kroppen.

Afrodite

Afrodite er den greske kjærleiksgudinna. Ho skal ha ha vore vedunderleg vakker og skjenkte venleik, fruktbarheit og kjærleik.

Knidiske Afrodite (frå cirka år 350 f.Kr) er den første skulpturen vi kjenner, der ei gudinne blir framstilt naken. Det blir sagt at Afrodite viser seg i det ho gjer seg klar for eit bad som skal gi henne jomfrudommen tilbake (Wikipedia. u.å.). Ho er mjukare, og anatomien er ikkje like framståande som på dei mannlege statuane frå same periode.

Hellenismen

I hellenismen (323–3O f.Kr) utnytta bilethoggarane den tredimensjonale forma og let skulpturane vere i rørsle og vise kjensler. Fleire skulpturar har portrettlikskap, det vil seie at vi kan kjenne igjen personlege trekk.

Boksaren

Boksaren er ein godt bevart bronsestatue frå Hellenistisk periode frå cirka 100 f.Kr. Her ser vi at personen har fått individuelle trekk og ein dramatisk augneblink blir skildra. Det kjem tydeleg fram kva som er yrket til personen. Kroppen er vakkert gjengitt. Han er veltrent, men hardt brukt. Boksaren sit, avventande. Er han klar til å møte ein ny motstandar?

Skulpturane kunne fortelje historier

Skulpturane frå det antikke Hellas beskreiv ofte historiske og mytologiske hendingar og figurar. Dette gjorde at skulpturane blei meir enn kunstverk, dei var også ein måte å formidle historie og kultur på.

Søyler er berande element. På enkelte bygg blei det brukt menneskeskikkelsar som søyler: mannsskikkelsar (atlantar) og kvinneskikkelsar (karyatider).

Ein bygard i Oslo frå slutten av 1800-talet har ei søyle som er utforma som ein kvinneskikkelse. Gresk kunst har altså halde fram med å inspirere oss.