I denne oppgåva skal de bruke statistikk og lister over varer frå ulike Historiske databaser (tidvis.no).
Oppgåvene skal løysast i grupper, og de skal òg reflektere over styrkar og svakheiter ved kjeldematerialet.
Kvifor jobbe med toll- og skipsanløpslister?
Poenget med oppgåvene er å vise korleis ein i historie kan bruke statistikk for å fange breiare trendar i samfunnet. I dette tilfellet er temaet utviklinga av varehandel i Noreg, og då særleg kva varer som var tilgjengelege kvar, og for kven, og dessutan utviklinga i handelskontaktane til norske hamner.
Mål- og vektkonvertering
Danmark-Noreg fekk i 1683, som det første landet i Europa, eit einskapleg mål- og vektsystem for heile riket. Tidlegare hadde dei ulike delane, og til med regionane, ulike einingar. Konverteringa mellom dei ulike systema hadde gjort økonomisk aktivitet som til dømes handel eller skatteinnkrevjing komplisert.
Einingar
1 skippund = 159,48 kg
1 lispund =7,97 kg
1 pund = 0,49 kg
1 potte = 0,96 liter
1 anker =38,6 liter
1 dusin = 12 stykk
1 alen = 0,67 meter
Oppgåve 1. Undersøk varelister
Gå saman i grupper på fire–fem. Vel dykk ei av dei norske hamnene (Bergen, Drammen, Oslo og Trondheim må vere representerte i klassen), og finn varelistene i tollmaterialet for denne hamna, sjå sida Varelister (tidvis.no). Vel transkriberte varelister.
De skal finne varene
kaffi og kaffibønner
tobakk og snus
I tillegg skal kvar gruppe ta for seg ei eller fleire av desse varene: tannbørstar, sviblar, sjokolade, bøddelreiskapar, paraplyar, svisker, sylteagurkar (heiter Asia) og røykte pølser. Vel eventuelt andre varer. Finn ut kvar varene kom frå, og kor mykje som kom av kvar vare. Rekn om til moderne einingar der det er aktuelt.
Finn kor mykje som kom totalt, korleis dette var fordelt på ulike land, og, der det er mogleg, prisen per eining i 1731, 1756, 1786 og 1794. Rekn om til moderne mål- og vekteiningar der det går an. Der det ikkje går an, vurder korleis de kunne ha løyst det.
Vis korleis fordelinga av kaffi, tobakk og snus var over ulike hamner.
Bruk folketalet frå folketeljinga i 1801 til å rekne ut kor mykje av varene som var tilgjengeleg per person i 1794. Resultatet gir deg tilgjengelegheita av varene per person (dette blir òg kalla per capita). Vel den diagramtypen du meiner er mest formålstenleg til å vise resultata.
Statistisk sentralbyrå: Folketellingen 1801
NDLA: Diagramtyper og dataReflekter over styrkar og svakheiter ved tollmaterialet og folketeljinga av 1801 som kjelder. Er dei representative? Kan vi stole på at dei viser alt som kom inn eller vart frakta ut, eller heile befolkninga? Er folketalet i byen/prestegjeldet det som er best eigna for å finne tilgjengelegheita per person, og kva er eventuelt alternativa? Kva slags andre kjelder kan ein bruke for å lære meir om korleis varene kom inn og vart førte ut av hamnene?
Samanlikn funna og konklusjonane med dei andre gruppene. Diskuter kva funna til klassen fortel om det norske handelsmønsteret gjennom 1700-talet.
Oppgåve 2. Dei norske handelskontakten til hamnene
Vel to norske hamner frå sida Skipsanløpslister (tidvis.no). I norske hamner vil du finne skipstrafikken til og frå hamnene du har valt.
Vis korleis fordelinga av innreise- og utreisehamner og dessutan innreise- og utreiseland var for dei to hamnene (øvst i tabellen vil du finne ei lenkje med oversikt over skipstrafikken sortert etter kva landa heiter no for tida).
Visualiser funna dine på ein måte du meiner er mest formålstenleg (til dømes tabell, søylediagram, linjediagram). Samanlikn så dei to hamnene du har valt, og forklar forskjellar og likskapar med utgangspunkt i den historiske samanhengen. Bruk læreboka og undervisningsopplegg på NDLA sine sider.
Reflekter over styrkar og svakheiter ved skipsanløpslistene. Kan vi stole på at dei viser dei faktiske anløpa?