Fagstoff

Inndeling av golvbord og flis

Korleis reknar vi ut kor mange golvbord det blir i breidda på eit golv? Kor mange fliser treng vi til ein vegg, og korleis tilpassar vi flislegginga slik at start- og sluttflisa blir like store? Dette skal vi sjå på her.

Materialar som skal leggast tett i tett – furugolv

Vanleg furugolv legg vi vanlegvis tett i tett. Då er det ingen avstand mellom borda som vi kan bruke til justering for å få eit heilt tal bord slik vi gjer med til dømes tømmermannskledning.

🤔 Tenk over: Kva gjer vi då?

Forklaring

Vi må kløyve eit bord for at materialane skal dekke heile golvet. Som vi skal sjå nedanfor, blir det penast om vi kløyver to av borda.

Vi må ha kontroll på legginga av golvborda. På illustrasjonen nedanfor til venstre er det starta med eit heilt golvbord til venstre, og då blir det siste golvbordet veldig smalt. Resultatet blir penast dersom vi klarer å starte og slutte legginga med bord som er like breie. Då får vi det vi kallar symmetri, som i vår samanheng betyr at noko er likt på begge sider. Vi bør i tillegg sørge for at det første og siste bordet ikkje er smalare enn ei halv bordbreidde. Dette har vi gjort på illustrasjonen til høgre nedanfor.

Illustrasjon som viser to måtar å legge golv på. I illustrasjonen til venstre har start- og sluttbordet ulik breidde. I illustrasjonen til høgre er dei like. Illustrasjon.

Teikning som viser eit rom som har breidda 1670 millimeter. To golvbord med breidde 110 millimeter og med ulik lengde er plasserte slik at dei står vinkelrette på den målsette veggen. Illustrasjon. — Leggeretning på golv i eit kott

Vi ser på eit døme der eit furugolv med golvbord med breidde 110 mm skal leggast vinkelrett på ein vegg som er 1 670 mm lang, sjå teikninga.

Først må vi finne ut kor mange heile golvbord det er plass til. Då må vi finne ut kor mange "110 mm" det er plass til på 1 670 mm, og det gjer vi ved å dele.

$\frac{1 670 mm}{110 mm} = 15, 18$

Dette betyr at det er plass til 15 heile bord pluss eit smalt bord der breidda er 0,18 av bordbreidda. Då har vi omtrent same situasjon som på venstre side på illustrasjonen over og som vi vil unngå. For å få eit symmetrisk bordleggingsmønster som på høgre side på illustrasjonen over og samtidig unngå å måtte bruke smale bord til slutt, går vi ned til 14 heile bord i staden for 15. 14 heile bord tek

$14 \cdot 110 mm = 1 540 mm$

av lengda av veggen. Då er det igjen

$1 670 mm - 1 540 mm = 130 mm$

Denne plassen fordeler vi på det første og det siste bordet, som begge må kløyvast slik at dei får breidda

$\frac{130 mm}{2} = 65 mm$

I praksis startar vi golvlegginga med eit bord som vi kløyver ned til 65 mm. Då skal vi i teorien kunne avslutte med eit bord på 65 mm. I praksis skal det litt til å ende opp med nøyaktig 65 mm til slutt sidan borda kan variere litt i breidde, og vi klarer kanskje ikkje alltid å legge dei heilt tett i tett.

Flislegging

Symmetrisk flislegging

To fotografi over kvarandre som viser to av veggene i eit toalettrom. På det øvste fotoet er startflisa i den venstre enden av veggen heil, mens sluttflisa er omtrent halv. På det nedste fotoet er både start- og sluttflisa omtrent halvparten eller litt mindre av ei heil flis. Foto.

Biletet over viser korleis veggflisene på to av veggene i eit toalettrom er lagde.

🤔 Tenk over: Kva er hovudforskjellen på måten flisene er lagde på, på dei to bileta?

Hovudforskjell

På det øvste biletet er ikkje start- og sluttflisene like store, i motsetning til på det nedste biletet der dei er omtrent like.

Flislegginga på det nedste biletet er symmetrisk, som her betyr at start- og sluttflisene er like store. Når vi legg flis, vil det nesten alltid vere penast om vi sørger for at flislegginga blir symmetrisk. Dette er heilt tilsvarande som i dømet med golvlegging over.

Som ved golvlegginga over bør flismønsteret vere slik at start- og sluttflisa ikkje er mindre enn ei halv flis. Vi kan berekne dette på fleire måtar. Her vel vi å ta utgangspunkt i midten på veggen sidan vi kan velje å starte liminga av flisene kvar vi vil, i motsetning til når vi legg golvbord. For at mønsteret skal bli symmetrisk, har vi to alternativ:

anten plassere ei fuge på midten av veggen (øvst på skissa nedanfor)
eller plassere midten av ei flis på midten av veggen (nedst på skissa nedanfor)

Skisse som viser to vassrette rekker med kvadratiske fliser og ei loddrett stipla linje som går over dei to rekkene midt på. Linja har påskrifta "Midtlinje på veggen". I den øvste rekka er flisene lagde inntil kvarandre slik at den stipla linja kjem midt mellom to fliser. I den nedste rekka er flisene lagde inntil kvarandre slik at den loddrette stipla linja hamnar midt på flisa som er på midten av rekka. Illustrasjon. — To måtar å plassere flisene på for at mønsteret skal bli symmetrisk

Dersom vi vel ein av desse, vil dei to flisene på enden, start- og sluttflisa, bli like store. I første omgang må vi derfor avgjere kva for eit av dei to alternativa vi skal bruke. Då vel vi det alternativet som gjer at start- og sluttflisa blir større enn ei halv flis. For å bestemme det kan vi rekne ut kor mange heile fliser det blir plass til.

Berekningar

Vi skal legge flis som måler 25 x 25 cm på ein vegg som er 2,4 m lang. Fugene mellom flisene skal vere 4 mm, og vi reknar ein avstand på éi fugebreidde mellom start- og sluttflisa og hjørna. Vi må hugse på å ta med fugebreidda når vi skal rekne ut talet på fliser, sidan det til kvar flis er éi fuge.

Skisse av nedre kant av ei flisrekke. Det er sett på mållinjer som dekker ei lengde lik ei flisbreidde pluss breidda av ei fuge. Illustrasjon.

Vil vi vere veldig nøyaktige, kan vi trekke éi fugebreidde frå totallengda på veggen sidan det er éi fugebreidde meir enn talet på fliser på grunn av at det skal vere ei fugebreidde ytst i begge endar av veggen. På grunn av fugene mellom flisene må vi inkludere fugebreidda når vi skal rekne ut talet på heile fliser.

Vi kan rekne slik:

Vegglengde minus éi fugebreidde: $2 400 mm - 4 mm = 2 396 mm$

Flisbreidde pluss fugebreidde: $250 mm + 4 mm = 254 mm$

Talet på heile fliser blir då kor mange 254 mm det er plass til på 2 396 mm: $\frac{2 396 mm}{254 mm} = 9, 43$ .

Det går derfor 9 heile fliser på veggen. Resten utgjer 0,43 av ei heil flis, det vil seie litt mindre enn ei halv flis, som skal fordelast på start- og sluttflisa. For å unngå å få så smal start- og sluttflis går vi derfor ned éi på talet på heile fliser og bruker 8 heile fliser.

No kan vi rekne ut kva breidda på start- og sluttflisa blir ved å finne ut kor stor plass 8 heile fliser inkludert fugebreidde tek.

$8 \cdot 254 mm = 2 320 mm$

Resten av veggen blir

$2 396 mm - 2 320 mm = 364 mm$

Dette skal fordelast på to fliser: start- og sluttflisa inkludert fuger:

$\frac{364 mm}{2} = 182 mm$

Til slutt må vi trekke frå fugebreidda. Breidda på start- og sluttflisa blir

$182 mm - 4 mm = 178 mm$

Vi observerer at dette er meir enn ei halv flis, som det skulle bli.

No har vi berekna flisene. Dersom vi startar å legge flis frå midten på veggen, må vi først finne ut om det skal vere ei fuge eller ei flis midt på veggen.

🤔 Tenk over: Blir det ei flis eller ei fuge på midten? Teikn ei flisrekke og marker kvar midten er.

Forklaring

Vi skal ha 8 heile fliser. For at det skal bli symmetri, må vi ha eit likt tal på heile fliser (4) på kvar side av midten, og det blir derfor ei fuge på midten av veggen.

Skisse som viser ei vassrett rekke med kvadratiske fliser og ei loddrett stipla linje som går over flisene på midten. Linja har påskrifta "Midtlinje på veggen". Flisene er lagde inntil kvarandre slik at den stipla linja kjem midt mellom to fliser. Det er 4 fliser på kvar side av midtlinja. Flisrekka blir avslutta i kvar ende med ei flis som er litt breiare enn ei halv flis. Illustrasjon.

🤔 Tenk over: Dersom vi hadde valt å bruke 9 heile fliser, korleis skulle vi ha starta på midten då?

Forklaring

For at det skal bli symmetri, må vi framleis ha eit likt tal på fliser – det vil seie 4 fliser – på kvar side av midten. Den siste flisa må derfor leggast på midten. (Vi vel helst ikkje dette alternativet her fordi det gir veldig smal start- og sluttflis.)

Vi kan samanfatte dette slik:

Dersom talet på heile fliser vi skal bruke, er eit partal (2, 4, 6, ...), blir det ei fuge midt på veggen.
Dersom talet på heile fliser vi skal bruke, er eit oddetal (1, 3, 5, ...), blir det ei flis midt på veggen.

Kontroll av berekningane

Vi kan kontrollere resultatet ved å legge saman breidda av alle flisene og alle fugene og mellomromma. Då skal svaret bli lik lengda av veggen. Vi får

$8 \cdot 250 mm + 2 \cdot 178 mm + 11 \cdot 4 mm = 2 400 mm$

Berekningane stemmer.

CC BY-SASkrive av Bjarne Skurdal.

Sist fagleg oppdatert 18.04.2024

Inndeling av golvbord og flis

Materialar som skal leggast tett i tett – furugolv

Flislegging

Symmetrisk flislegging

Berekningar

Kontroll av berekningane

Reglar for bruk