Bruk av vaniljestong
Mange dessertar blir smakte til med vanilje. Vaniljestong er ganske dyrt og langreist, men det er mogleg å nytte stonga fleire gonger.
- Viss du berre skal nytte frøa, kan du pakke inn sjølve stonga i plast og tilsetje ho i ein smete neste gong du skal lage is.
- Viss du nyttar både frø og stong, til dømes til ein panna cotta, kan du fiske opp igjen stonga, skylje ho godt og nytte ho ein gong til. Det er framleis mykje smak igjen i stonga sjølv om ho er kokt ein gong.
- Du kan òg tørke stonga heilt etter at du har nytta ho 1–2 gonger, og køyre ho saman med melis i ein foodprosessor. Då har du laga ditt eige vaniljesukker. Dette er god ressursutnytting av vaniljestonga.
Frukt og bær
Mange dessertar blir laga på basis av frukt og bær. Det gir oss eit godt høve til å bruke opp frukt og bær som er litt over toppen, men ikkje ròten eller muggen. Godt modna frukt og bær passar framifrå til å lage puré av. Denne kan nyttast til sorbé og coulis. Du kan òg koke det til syltetøy, ein kompott eller mos som kan nyttast som fyll i bakverk eller kaker. Viss du ikkje får brukt opp frukta eller bæra med ein gong, kan du kutte dei i bitar og fryse.
Når vi planlegg dessertmenyane, er det lurt å nytte frukt og grønsaker som er i sesong. Ved å lage og ete mat etter kva årstid det er, bidreg vi til eit betre miljø, fordi vi då nyttar mindre ressursar på kjøling, frysing og transport av maten og reduserer behovet for import av varer.
Har vi god kontakt med leverandørar eller lokale bønder, er det mogleg å skaffe frukt og bær som ikkje har god nok kvalitet til å bli seld i butikk, men som likevel har masse potensial til å bli til gode og smakfulle dessertar.
Egg
Når vi produserer dessertar, nyttar vi ofte berre plommene eller berre kvitane av egget. Det er dumt å kaste restane, så planlegg heller neste dessert slik at du får nytta heile egget. Viss du merkar plommene eller kvitane godt med kor mange det er, og dato, er det enklare å nytte dei i andre dessertar. Det kan uansett vere greitt å vite at
- ein desiliter svarer til fire eggekvitar
- éi matskei svarer til éi eggeplomme
Eggekviter
Eggekviter som er til overs, kan du fint setje i kjøleskapet og nytte neste gong du har bruk for dei. Dei toler å stå opptil to veker før kvaliteten blir dårlegare. Det går òg fint an å fryse eggekvitar og ta dei opp når du har bruk for dei. Eggekvitane beheld eigenskapane sine sjølv etter frysing, og dei kan stivpiskast til til dømes marengs. Av marengs kan du lage pavlova eller pikekyss.
Andre ting vi kan nytte eggekvitar til, er nøttebotn, marsipan, kransekake, makronar, kokosmakronar, kokosbollar – eller kake og trollkrem. Vi kan òg tilsetje stivpiska eggekvitar i formkaker for ekstra luftigheit.
Eggeplommer
Eggeplommer bør nyttast i løpet av eit par dagar, eller så bør vi røre dei saman med litt sukker og fryse dei. Vi nyttar eggeplommer når vi lagar is, karamellpudding, crème brûlée, vaniljesaus eller vaniljekrem, eggekrem og fruktcurd for å nemne noko.
Vi kan òg erstatte eitt egg med to eggeplommer i til dømes vaflar, pannekaker og sveler.
Restar av sukkerbrød, formkaker, sjokoladekaker, småkaker og liknande
Restar av sukkerbrød, kaker, bollar og anna bakverk kan vi nytte i ein saftig brødpudding, til punsjbollar eller cake pops.
Restar av småkaker, julekaker, kjeks og liknande kan vi smuldre opp og nytte som litt ekstra sprøtt på andre dessertar. Alternativt kan vi nytte det i ein botn til ostekake eller leggje det lagvis med frukt og bær i eit glas som ein eigen dessert.
Kakao
I mange dessertar nyttar vi kakao eller sjokolade. Det er ikkje mogleg å dyrke kakao i Norden, og vi er derfor avhengige av å importere kakao frå andre land. Det er fleire utfordringar knytte til kakaoproduksjonen: det er ofte nytta barnearbeid i produksjonen, og tilgangen på kakao er truga, mellom anna på grunn av klimaendringar og gamle tre med små avlingar. Ved å vere klar over kva kakaotypar vi bruker, og velje typar som er dyrka med omsyn til menneske og miljø, kan vi vere med på å sikre ein rettferdig handel og ein berekraftig råvareproduksjon.