Forklaringar til grammatikk til leksjon 1

Opne bilete i eit nytt vindauge

CC BY-SA

Bilete: Ole Fossgård

一直 yìzhí er eit adverb som eigentleg tyder «rett fram», men som òg har den overførte tydinga «heile tida; stadig». Samanlikn dette:

På same måte som eit adverb kjem 一直 yìzhí framfor verbet, og som regel også framfor adverb som 不 bù, 都 dōu og 很 hěn dersom dei er til stades.

Tidlegare har setnings-le blitt forklart, som er viktig å halde skilt frå såkalla verb-le. Sjølv om setnings-le og verb-le blir skrivne med same teikn (了) og uttalte likt, har dei ulike tydingar og bruksmåtar i setningar. Les gjerne forklaringa til setnings-le om att først (kinesisk 1, leksjon 10), og les deretter forklaringa under om verb-le for å forstå forskjellane betre:

Verb-le blir brukt etter verb og markerer at ei handling er avslutta. Viss verbet har eit objekt, blir verb-le plassert etter verb + objekt dersom objektet er umodifisert. Samanlikn med dette:

Setninga her uttrykkjer ikkje berre at flybillettar er kjøpt, men at to stk. flybillettar er kjøpt. Objektet 飞机票 fēijīpiào – «flybillettar» – er altså modifisert (vidare kategorisert) av 两张 liǎng zhāng – «to stykk». I slike setningar skal verb-le plasserast rett bak verbet.

Dersom objektet er «nakent» og ikkje har nokon modifikasjon framfor seg, ser ein på verb + objekt som ei eining og plasserer verb-le etter denne eininga, for eksempel slik:

Det er fleire faktorar som kan spele inn på bruken av verb-le i meir kompliserte setningar, men syntaksreglane vi nemnde over, er viktige som utgangspunkt. Oppsummering:

Nekting av verb-le:

Skal vi nekte ei setning med verb-le, er ikkje formelen 不 bù + 了 le. Ei handling som IKKJE har blitt avslutta, uttrykkjer vi ved hjelp av 没（有） méi yǒu + verb, for eksempel slik:

Samanlikn òg dette:

*Merk at ein ikkje treng å kvantifisere objektet til ei handling som ikkje har blitt utført, med mindre ein vil vektlegge ein kontrast:

两

四

Wǒ méi yǒu hē liǎng píng, wǒ hē le sì píng! – «Eg drakk ikkje to flasker, eg drakk fire!»

a markerer eit utrop og kjem på slutten av setningar der vi vil leggje ekstra vekt på det vi seier, for eksempel

Hǎo a! – «Veldig bra!». Ein annan samanheng det blir brukt i (som i denne leksjonen) er når vi oppsummerer fleire ting i ei improvisert rekkjefølgje. I setninga

… Bǐrú shuō Chángchéng a, Yíhéyuán a, Gùgōng a... kjem «Den kinesiske muren, Sommarpalasset, Den forbodne byen ...» som ei oppramsing av stader vedkommande vil besøkje, og kvar enkelt stad er derfor etterfølgt av partikkelen

a.

4. 又... 又... yòu ...yòu …

又... 又... yòu ...yòu … er eit fast mønster der to verbalfrasar blir knytte saman. I setninga 你这样又可以去旅游又可以省钱！ Nǐ zhèyàng yòu kěyǐ qù lǚyóu yòu kěyǐ shěng qián! blir dette mønsteret brukt til å uttrykkje at dei to handlingane «å reise» og «å spare» begge lèt seg gjennomføre i den gitte situasjonen.

又... 又... yòu ...yòu … blir òg ofte brukt ilag med tilstandsverb (adjektiv) når vi vil peike på to parallelle eigenskapar ved noko, omtrent som «både ... og ...» på norsk. Eksempel:

她的男朋友又高有帅。 Tāde nánpéngyou yòu gāo yòu shuài. – «Kjærasten hennar er både høg og kjekk.»

中国菜又便宜又好吃。 Zhōngguó cài yòu piányi yòu hǎochī. – «Kinamat er både billig og godt.»

Merk at strukturen 一边…一边… yìbiān...yìbiān..., som blir brukt når to verbhandlingar blir utførte samtidig (sjå leksjon 3), skil seg frå 又... 又... yòu ...yòu ..., som blir brukt når to særtrekk eller handlingar blir beskrivne i same samanheng.

I. 一点（儿**）yìdiǎn(r)

一点 yìdiǎn tyder «litt» og blir brukt for å uttrykkje ei avgrensa mengd av nomenet eller nominalfrasen det står til. Eksempel:

yìdiǎn tek same plass syntaktisk som eit eventuelt talord + målord. Samanlikn dette:

II. 有点（儿**） yǒudiǎn(r)

Adverbet 有点儿 yǒudiǎnr bør forståast og brukast som ei eining, sjølv om det består av kjende komponentar. Samansetninga 有点儿 yǒudiǎnr blir brukt framfor tilstandsverb (adjektiv) for å uttrykkje tydinga «litt», men opptrer forskjellig syntaktisk frå 一点儿 yìdiǎnr, som blir brukt til å modifisere nomen. Samanlikn dette:

Analysen er slik:

有点儿 yǒudiǎnr – «litt» – opptrer altså på same måte syntaktisk som for eksempel adverbet 很 hěn – «veldig» – sjølv om dei to uttrykkjer forskjellige grader/tydingar.

Merk òg at 有点儿 yǒudiǎnr framfor tilstandsverb, som i eksempelet over, ofte blir brukt litt negativt: «Han er litt tjukk», «Han er litt treg», «Han er litt sleip», osv.

**儿 -r er valfri. Tydinga er den same.

Teiknet 会 huì blir brukt på kinesisk til å skrive fleire ord med ulike tydingar. Ordet 会 huì i denne leksjonen tyder «å kunne»; «å meistre», og det blir brukt for tillært evne/kunnskap. I leksjonen bruker vi det om tillært språkkunnskap:

Tilsvarande kontekstar kan for eksempel vere desse:

OBS! Ordet 能 néng, som òg kan omsetjast med «å kunne», må skiljast frå 会 huì. 能 néng blir brukt om evne ut frå om situasjonen eller eksterne omstende tillèt det. 能 néng blir forklart meir i detalj seinare.