Innbetalingar og utbetalingar
Mens eit resultatbudsjett inneheld inntekter og kostnader, er det innbetalingar og utbetalingar som blir viste i likviditetsbudsjettet.
Inntekter får vi når ein kunde kjøper eit produkt frå oss. Innbetalinga frå kunden kan kome samtidig, eller seinare. I ein butikk betaler dei fleste med kort, og då får vi innbetalinga samtidig som inntekta. Ved kjøp på nett kan kundar velje å betale på kreditt, altså å vente med å betale. Viss kundar betaler med til dømes ti dagars kreditt, vil det seie at innbetalinga kjem ti dagar seinare enn inntekta.
Vi har det tilsvarande forholdet mellom kostnader og utbetalingar. Vi kjøper produkt frå leverandørane våre, og dette er då ein kostnad. Vi betaler rekninga først på forfallsdato, og dette kan vere ti, tjue eller tretti dagar etter at vi har fått produkta. Derfor er datoen for kostnadsføring og datoen for utbetaling ofte ulik.
Likviditetsbudsjettet viser behaldninga til bedrifta av likvide midlar (bank- og kassebehaldning), og dermed betalingsevna til bedrifta. Å ha kontroll på inn- og utbetalingane er spesielt viktig i ei bedrift med store sesongvariasjonar.
Refleksjonsspørsmål
Kvifor er det viktig med god kontroll på pengane i ei bedrift med store variasjonar i inn- og utbetalingane?
Nokon vil hevde at likviditetsbudsjettet er viktigare enn resultatbudsjettet. Det viser nemleg om bedrifta har pengar nok til å betale rekningane sine etter kvart som dei forfell.
Arbeidet med likviditetsbudsjettet
Vi utarbeider gjerne likviditetsbudsjettet i eit digitalt rekneark, til dømes i Excel. Utgangspunktet for likviditetsbudsjettet er det månadsfordelte resultatbudsjettet.
Døme på likviditetsbudsjett
januar | februar | mars | |
|---|---|---|---|
inngåande behaldning første dag i md. | 653 000 | 95 000 | 395 000 |
innbetalingar frå kundar | 1 100 000 | 1 800 000 | |
– utbetaling til vareleverandør | 715 000 | 720 000 | |
– utbetaling til løn | 583 000 | 580 000 | |
– utbetaling til andre faste kostnader | 110 000 | 150 000 | |
– utbetaling til mva., låneavdrag osb. | 250 000 | 50 000 | |
= +/– innbetalingsoverskot/-underskot | –558 000 | 300 000 | |
= utgåande behaldning siste dag i md. | 95 000 | 395 000 |
Innbetalingar
Øvste rad i likviditetsbudsjettet heiter inngåande behaldning. Her legg du inn sum pengebehaldning (pengar på konto).
Dei neste kolonnane er innbetalingar fordelte på tolv månader (i kolonnar). Kontantsal vil kome som ei innbetaling i same månad som i resultatbudsjettet. Kredittsal, derimot, vil kome seinare. Ved til dømes sal med tretti dagars kreditt vil det salet bedrifta har i januar, gi tilsvarande innbetalingar i februar.
Hugs at mens inntektene blir førte utan meirverdiavgift, må vi leggje det til på innbetalingane. Innbetalingane i likviditetsbudsjettet skal vise kva som kjem inn på konto hos bedrifta.
Utbetalingar
Du set opp eit tilsvarande oppsett for utbetalingar til leverandørar. Betalingsvilkåra er her ofte ti eller tretti dagar, og det betyr at du kan vente ti eller tretti dagar med å betale. Ved tretti dagars betalingsfrist vil utbetalinga kome i månaden etter kostnaden.
Også når det gjeld utbetalingar, er det viktig å hugse på at meirverdiavgift skal vere med, i motsetning til ved kostnader, som ikkje inkluderer meirverdiavgift.
Du held fram med andre faste kostnader, som løn og utbetalingar av andre kostnader og avgifter. Løn er litt komplisert, for utbetalinga til tilsette er ikkje lik lønskostnaden, ho er mindre. Dette er fordi skatt og arbeidsgivaravgift er ein del av lønskostnaden, men det medfører inga utbetaling til den tilsette. Skatt og arbeidsgivaravgift medfører derimot ei utbetaling til styresmaktene annankvar månad.
Periodisering
Periodisering vil seie å plassere innbetalingar og utbetalingar i den månaden dei høyrer heime i. Stort sett blir utgiftene betalte i same månad som dei er førte som kostnad. Det vil seie at beløpet som er ført som kostnad, blir likt det som blir ført som utbetaling i likviditetsbudsjettet.
Det er nokre unntak. Du må ta omsyn til at husleiga kanskje blir betalt på forskot for eitt kvartal om gongen. Eit kvartal er tre månader. Det vil seie at du betaler husleiga for første kvartal i januar og husleige for andre kvartal i mars, og så vidare.
Når det gjeld forsikring, blir ho betalt kanskje berre ein gong i året, og ho gjeld for eit heilt år fram i tid.
Du må òg ta omsyn til at arbeidsgivaravgifta og forskotstrekket blir betalt for to månader av gongen. Til dømes blir arbeidsgivaravgifta og forskotstrekket for januar og februar betalt den 15. mars.
Ein slik tomånadersperiode blir kalla ein termin. Det er då seks terminar i året. Neste termin er mars og april. Den terminen forfell 15. mai. Tilsvarande går terminane ut året med forfall 15 dagar etter ein tomånadersperiode.
Meirverdiavgift
Når du skal betale ein leverandør for ei levering, må du òg inkludere meirverdiavgift. I tillegg har bedrifta du jobbar for, ein eigen meirverdirekneskap der inngåande meirverdi og utgåande meirverdiavgift blir rekna mot kvarandre.
Skuldig meirverdiavgift blir betalt for to månader av gongen. Til dømes blir meirverdiavgifta for januar og februar betalt den 10. april. (Denne avgifta følgjer tomånadersperiodane som over, men ho forfell til betaling éin månad og ti dagar etter ein tomånadersperiode.)
Utbetalingar som ikkje har ein kostnad
Avdrag på lån er eit døme på ei utbetaling som ikkje er ført som ein kostnad i resultatbudsjettet. Andre døme er privatuttaket til eigaren, utbytte til aksjonærar og investeringar. Viss du skal kjøpe ein bil eller investere i andre varige driftsmidlar, er ikkje dette kostnader, men det medfører utbetalingar som må med i likviditetsbudsjettet.
Kostnader som ikkje er ei utbetaling
Avskrivinga er ført som kostnad, men ho medfører ikkje utbetaling av pengar. Vi kallar dette ein ikkje-betalbar kostnad (kalkulatorisk kostnad). Derfor høyrer ho ikkje heime i likviditetsbudsjettet.
Innbetalingsoverskot
Når du tek innbetalingane minus alle utbetalingane, finn du innbetalingsoverskotet. Dersom dette er negativt, kallar vi det eit innbetalingsunderskot.
Utgåande behaldning
Til slutt summerer du kolonnane. Du startar med inngåande behaldning, legg til innbetalingane, trekker frå alle utbetalingane, og legg til innbetalingsoverskotet eller -underskotet. Då finn du fram til utgåande behaldning, og denne fører du som inngåande behaldning for neste månad.
Utgåande behaldning i likviditetsbudsjettet er den forventa saldoen på bankinnskotet til bedrifta kvar månad neste år. Du kan vise dette grafisk i Excel.
Viss bedrifta bruker kassekreditt, blir utrekninga samanlikna mot det.
I modellen under ser du korleis dei ulike tala i resultatbudsjettet byggjer på tal frå delbudsjett. Delbudsjetta kan vere salsbudsjett, varekjøpsbudsjett og budsjett for indirekte kostnader, som alle gir informasjon til resultatbudsjettet i bedrifta. Tala blir vidare brukte som utgangspunkt til likviditetsbudsjettet.
Mal for likviditetsbudsjett
Du kan laste ned mal for likviditetsbudsjett frå Altinn: