Mobiljournalistikk

Ein moderne mobiltelefon kan ta stillbilete og gjere lyd- og videoopptak med god kvalitet. Det er òg mogleg å utføre enkel redigering. Derfor er mobilen eit eigna verktøy for journalistar ute på oppdrag. Opptak kan overførast til redaksjonen, eller journalisten kan publisere eller sende direkte på lufta. Kunstig intelligens vil etter kvart gjere redigeringsarbeidet enklare og raskare.

Det er lettare å komme tettare på folk når opptaksutstyret ikkje vekker oppsikt. Dessutan er det raskare å bruke mobil enn tradisjonelt utstyr, sidan alt du treng, er samla i éi eining.

Ved hjelp av mobiltelefonen kan ein journalist gjere research ute i felten, og det er enkelt å ha løpande kontakt med redaksjonen gjennom digitale kommunikasjonskanalar.

Omgrepet mobiljournalistikk, ofte forkorta "mojo", dukka opp som ei nyvinning for cirka ti år sidan. Mobilteknologien har gjort opptak, redigering og publisering enklare for journalistar, men han har ikkje nødvendigvis endra redaksjonell praksis og måtar å fortelje historier på. Mange redaksjonar jobbar på tilnærma same måte i dag som tidlegare. Innhaldet i journalistikken er ofte tilnærma likt, sjølv om formatet har endra seg.

I dag kan kven som helst bruke mobilen til å rapportere om det som skjer, anten til ein nyheitsredaksjon eller direkte i sosiale medium. Denne forma for journalistikk blir gjerne kalla borgarjournalistikk (på engelsk: "citizen journalism").

Når ein privatperson bruker mobilen til å rapportere frå ei hending hen er augevitne til, blir det kalla selfiejournalistikk. Selfiejournalistikk kan gi ei anna form for nærleik til det som skjer, enn det ein utsend reporter klarer å formidle, og det kan løfte fram historier som elles ikkje ville ha blitt fortalt. På ein mediekonferanse i Bergen i 2017 fortalde Yusuf Omar, redaktør for mobile medium hos indiske The Hindustan Time, korleis selfiejournalistikk vart brukt for å setje fokus på seksuelt misbruk av jenter i India. På Snapchat kunne jentene sjølve fortelje historia si (Drønen, 2017).

Opne bilete i eit nytt vindauge

CC BY-NC-SA

Bilete: Ina-Theres Sparrok

For siste-nytt-redaksjonar (breaking news) er målet å vere først ute med nyheitsoppdateringar. Då er det viktig at redaksjonen så raskt som mogleg får tak i informasjon, stillbilete og videoopptak, gjerne frå folk som er augevitne til det som skjer.

Det er dyrt og tek tid for redaksjonelle medium å få ein eigen reporter på plass. I krigssituasjonar, som til dømes i Gaza-krigen, kan det òg vere umogleg for journalistar å oppsøke hendingane sjølve. Då er selfiejournalistar ei viktig nyheitskjelde. Samtidig vil ikkje reportasjen vere underlagd dei kritiske vurderingane som pregar profesjonell journalistikk. Sanninga er ikkje alltid det vi ser!

Sosiale medium er spesielt godt tilrettelagde for deling av tekst, bilete og lyd frå mobiltelefonar. Publiseringsformatet er tilpassa opptaksformatet på mobilen, der vi har lågare forventning til teknisk standard enn vi til dømes har til nettaviser og fjernsyn. Sosiale medium er derfor ein rask og enkel publiseringskanal for her-og-no-journalistikk.

Opne bilete i eit nytt vindauge

CC BY-NC-SA

Bilete: Tom Knudsen

I tillegg opnar sosiale medium for ein meir omfattande kommunikasjon med mottakarane. Det gir mobiljournalistikken ein ny dynamikk. Journalisten kan få tips frå brukarane, gi utdjupande informasjon ved førespurnader og følge den debatten som oppstår etter publisering. Samtidig kan brukarane kommentere innhaldet og dermed påverke korleis andre oppfattar det.

I sosiale medium når journalisten fram til mottakargrupper som sjeldan følger med på tradisjonelle medium. Form og innhald kan enkelt tilpassast til brukarane, til dømes i kanalar der hovudvekta er barn og unge.

Mobilteknologi gjer det mogleg å tilpasse innhald til brukarane òg på andre måtar. Tenk deg at ein lagerbygning i Elverum står i brann, og det er fare for eksplosjonar og giftig røyk. Er du i Lofoten, er dette ei uvesentleg nyheit for deg. Situasjonen er ein heilt annan dersom du er på veg for å hente barnet ditt i ein barnehage i Elverum. Då set du pris på at nyheitsmeldinga tikkar inn på mobilen din.

I ei doktorgradsavhandling frå 2019 beskriv Kjetil Vaage Øie moglegheitene ved lokasjonsjournalistikk, ein situasjon der journalistisk innhald blir aktivert og tilpassa på bakgrunn av den informasjonen mobiltelefonen gir om posisjonen og rørslene til mottakaren.

Mobiljournalistikk handlar om dei moglegheitene journalistar har når dei bruker mobile verktøy og nye publiseringsplattformer. Det handlar òg om den rolla ikkje-redaksjonelle medarbeidarar har teke i nyheitsformidlinga. Mobilteknologien har endra forventningane våre til kor raskt vi skal få vite kva som skjer. Som mottakarar av mobiljournalistikk i sosiale medium kan vi påverke og tolke innhaldet gjennom eigne kommentarar og deling.

I doktoravhandlinga si beskriv Kjetil Vaage Øie situasjonen slik:

Oppsummert befinner vi oss altså i en tid der den journalistikken vi kjenner fra før endrer seg slik at det skapes uklare grenser for hva journalistikk er og hvem som er journalister. Nyhetskonsumentene bruker og fortolker nyheter via mobil på helt andre måter enn tidligere. I tillegg har lokasjoner fått en ny betydning i journalistikken ettersom nyhetsbruk nå skjer "alle steder". (Øie, 2019, s. 3)