Njuike sisdollui
Geahččaladdan

Geahččaladdan: Genehtalaš juvla

Dán geahččaladdama ulbmil lea šaddat eambbo dihtomielalažžan genehtalaš valljivuođa ektui, ja dan ektui man ollu iešvuođat mis leat. Don hárjehalat mearridit genotyhpa ja oaidnit oktavuođa genotyhpa ja fenotyhpa gaskkas.
Dát sisdoallu ii čuovo universála hábmema, ja muhtin geavaheddjiide sáhttá dan geažil váttis fihttet ja ipmirdit dan. Bargobihttát leat visuála hárjehusat. Gávnnat molssaevttolaš sisdoalu artihkalisRussehus ja árbi – Python-programmeren

Genehtalaš juvla

Genehtalaš juvla lea reaidu man mii sáhttit geavahit illustreret genehtalaš variašuvnna. Go geavahat juvlla, de válddahat genotiipa ja fenotiipa muhtin válljejuvvon iešvuođain alddát. Don álggát siskkimus sektoris ja barggat olggosguvlui, seammás go suivet/merket daid iešvuođaid mat dus leat. Min genehtalaš juvllas don guorahalat čuovvovaš iešvuođaid:

  • Sohkabealli: Dievdu (♂) dahje nisu (♀).

  • Bealljebuoiddit: Muhtumiin leat čielga luovos bealljebuoiddit (Ø-), dan botta go earáin leat bealljebuoiddit gitta olloliin (øø).

  • Geavrru čelččen: Muhtumiin lea olggumus lađas čelččenis geavrut orbbeža guvlui (B-). Earáin lađas ii leat geavrut (bb).
  • Gavvaris bealgi: Muhtumat nagodit sojahit bealggi olggumus lađđasa nu ahte viŋkil šaddá 45° siskkit lađđasa ektui (tt). Earáin lea bealgi njuolga (T-).
  • Guolggat: Muhtumiin leat guolggat suorpmaid gaskalađđasiin (H-), ja earáin fas eai leat (hh).
  • Čáihni: Muhtumiin leat čáihnnit (F-), earáin fas eai leat (ff).

Bargovuohki

  1. Čálit genehtalaš juvlla báhpirii. Bargga áinnas ovttas muhtin earáin.

  2. Álgge genehtalaš juvlla guovddážis.

  3. Geahča ovtta iešvuođa ain hávális, ja russe daid iešvuođaid mat dus alddát leat. Loahpas boađát ovtta lohkui olggumusas juvllas.
  4. Maŋŋil go olles klássa lea čađahan, gávnnahehpet lea go ovttasge seamma lohku.

Árvvoštallamat

  • Jus muhtumat leat ožžon seamma logu, sáhttibehtet geahččat leat go dat olbmot eambbo ovttalágánat go earát klássas.
  • Livčče go sii ožžon seamma logu jus lonuhivččiibehtet iešvuođaid mat leat siskkimusas ja olggumusas gierddus?
  • Mii sáhttit lasihit (dahje lonuhit eret); ovdamearkka dihte risttii bidjat gieđaid olgeš (dominánta) dahje gurut belggiin bajimusas. Mo dat váikkuha bohtosiidda?
  • Dát juvla registrere dušše 6 dan 22 000 genas mat mis leat, nu ahte man ollu muitala seamma lohku dán eksperimeanttas ovttalágán árbbi/fuolkevuođa birra?

Ovdamearka

Gierdu mas válljet iešvuođaid máŋgga ceahkis, siskkismusas olggumussii. Illustrašuvdna.
Genehtalaš juvlla ovdamearka. Govva: Bjørn Norheim / CC BY-NC-SA 4.0

Govus čájeha ovtta nieidda genehtalaš juvlla, geas leat luovos bealljebuoiddit, njulges čelččen, gavvaris bealgi, eai leat guolggat suorpmaid gaskalađđasiin ja leat čáihnnit. Son oažžu logu 15.

Cavgileapmi

Dakkár genehtalaš juvllain galgá ivdnet ovtta dan guovtti iešvuođas máid sáhttá válljet skovis: Luovos dahje gitta bealljebuoiddit, ruškes dahje alit čalmmit ja nie ain viidaset. Lohku man oažžu loahpas rievdá jus lonuha iešvuođaid ortnetvuoru, dahje jus bidjá sisa eará iešvuođaid.

  • Genehtalaš juvla

    • Guoskevaš sisdoallu

    Fágaávdnasat
    Genat, kromosomat ja DNA

    Buot seallain gorudis leat dat seamma genat, muhto leat dušše muhtin, eai ge dat seamma, genat mat leat aktiiva guđege seallas.