Planter og næring

Plantene får vatnet dei treng, ved å ta det opp frå jorda via røtene. Røtene absorberer vatn frå jorda gjennom små utvekstar som vi kallar rothår, og transporterer vatnet ut til cellene gjennom vedvevet.

I vatnet finst det òg næringsstoff som plantene treng, løyste som ion. Næringsstoffa som plantene treng relativt store mengder av, blir kalla makronæringsstoff. Døme er nitrogen, fosfor og kalsium. Andre næringsstoff, som jern og sink, trengst i mindre mengder. Dei blir derfor kalla mikronæringsstoff. Plantene bruker næringsstoffa til å bygge opp større molekyl, til dømes protein, DNA, RNA og klorofyll. Dei kan òg vere viktige for styringa av funksjonen til enkelte enzym, i osmoregulering eller som signalstoff.

Nitrogen er eit viktig næringsstoff for plantene. Det inngår mellom anna som byggestein i protein og DNA. Sjølv om lufta består av 78 % nitrogen, er ikkje dette næringsstoffet nødvendigvis så lett å få tak i for plantene. Plantene har ikkje moglegheit til å gjere nitrogengass frå lufta om til nitrogensambindingar som dei kan nyttiggjere seg, og har derfor utvikla ulike tilpassingar. Erteplantene inngår til dømes i eit symbiotisk forhold med nitrogenfikserende bakteriar som kan gjere nitrogengass om til biologisk tilgjengelege nitrogensambindingar.

Ei anna tilpassing for å få tak i næringsstoff er å inngå eit mutualistisk samliv med sopp. Når ein sopp veks i nærleiken av ei plante, kan dei tynne sopphyfane legge seg rundt eller vekse inn i planterøtene og danne det vi kallar mykorrhiza. Både planta og soppen har nytte av dette: Planta får lettare tilgang på vatn og næringsstoff (til dømes fosfat, sink og kopar), mens soppen får glukose frå planta.

Sopphyfar er mykje tynnare enn planterøter. Derfor kan dei trenge inn i mindre porer i jorda og få tak i vatn og næringsstoff som elles ville vore utilgjengelege for planta.

Mikronæringsstoff

er næringsstoff plantene treng veldig små mengder av.

Makronæringsstoff

er næringsstoff plantene treng større mengder av.

Mykorrhiza (sopprot)

er eit samarbeid mellom sopp og planter der soppen får glukose frå planta, mens planta får vatn og mineral "i bytte".

Mutualisme

er eit samspel mellom organismar der begge partar har nytte av samspelet.

Nitrogenfikserande bakteriar

er bakteriar som kan ta nitrogengass frå lufta og gjere det om til nitrogensambindingar som planter kan utnytte.

Ta stilling til påstandane. Kva er sant, og kva er usant om planter og næring?