Forskingsutval i kvalitative forskingsprosjekt

Opne bilete i eit nytt vindauge

CC BY-NC

Bilete: Shutterstock, NTB

Kven skal du velje ut til å delta i ei undersøking, og korleis skal du finne fram til dei? Viss du til dømes ønskjer å studere asylsøkjarar, kan du ikkje snakke med alle asylsøkjarar som har komme til Noreg. Du må velje ut nokon og gjere eit utval. Det er fleire ulike måtar å velje eit utval til eit kvalitativt forskingsprosjekt, og det er først og fremst problemstillinga di som bestemmer kva metode som eignar seg best.

I kvalitative metodar vel ein som regel strategisk utveljing. Det vil seie at ein ut frå ei fagleg vurdering vel ut eit avgrensa tal personar eller einingar som relevante og interessante for undersøkinga. Du må derfor vere på utkikk etter døme som på ein god måte kan gi deg informasjon om problemstillinga di.

Når du bruker strategisk utveljing, kan du både velje ut typiske tilfelle på det du vil undersøkje eller meir ekstreme tilfelle som kan setje problemstillinga di på spissen. Viss du til dømes vil studere eit rånemiljø, kan du både velje personar som på ein veldig openlys måte identifiserer seg som rånarar, heilt vanlege medlemmar og personar som oppheld seg meir i utkanten av miljøet.

Kor mange personar eller einingar treng du å velje ut? I kvalitative forskingsprosjekt vel ein ofte ganske få personar til undersøkinga. Utvalet må berre vere stort nok til å belyse problemstillinga di på ein god måte.

Opne bilete i eit nytt vindauge

CC BY-NC

Bilete: NTB, Science Photo Library

Når du bruker strategisk utveljing, vel du ut dei informantane som er godt tilpassa problemstillinga di. Det kan vere personar som deler bestemde eigenskapar, tilhøyrer eit bestemt miljø, har eit spesielt yrke eller bur i eit bestemt område.

Ein fare ved strategisk utveljing er at du får tak i personar som tilhøyrer heilt spesielle nettverk og miljø. Dette er ikkje noko du alltid kan unngå, men det er viktig at du er klar over skeivskapane og tek det med når du skal drøfte resultata.

Slumpmessig utveljing

Her vel du ut dei som tilfeldigvis er på ein bestemd stad til ei bestemd tid. Du kan til dømes velje å intervjue dei som tilfeldigvis sit i kantina på skulen klokka to på ettermiddagen. På denne måten kan du lettvint finne fram til deltakarar. Du må likevel hugse på at det kan vere spesielle grunnar til at akkurat desse personane sit i kantina då, og det kan føre til eit skeivt utval.

Kvoteutveljing

Her vel du først ut eitt eller fleire spesielle kjenneteikn ved dei du ønskjer å ha med i undersøkinga. Deretter bruker du desse kjenneteikna til å velje ut kven som skal vere med. Viss du til dømes ønskjer å studere kjønnsforskjellar, kan det vere viktig å ha med like mange gutar og jenter i undersøkingar. Basert på kjenneteiknet kjønn vel du derfor ut to like store grupper, éin del eller kvote med gutar og éin del eller kvote med jenter.

Utveljing ved sjølvseleksjon

Her vel du ut dei som har lyst til å delta i undersøkinga og melder seg frivillig til å vere med. Du kan til dømes setje opp ein plakat på skulen og be om frivillige. På denne måten kan du finne fram til personar som er motiverte til å delta og gjerne er interesserte i tema.

Denne metoden gir deg likevel mindre kontroll over kven som vel å vere med og ikkje. Det kan òg føre til skeivskapar ved at du berre får med dei som er veldig motiverte til å delta.

Snøballutveljing

Her ber du den første deltakaren i undersøkinga forslå eit par andre aktuelle personar som kan vere med. Dei nye personane du får tak i, forslår deretter andre aktuelle personar, og slik kjem du i kontakt med fleire og fleire. Viss du forskar på bruken av hijab, kan du først finne ein som bruker hijab og spørje henne om ho kjenner andre som bruker hijab som du òg kan snakke med.

Denne metoden kan hjelpe deg å komme i kontakt med folk som har spesiell kunnskap, bestemde eigenskapar eller tilhøyrer eit visst miljø. Samtidig har du sjølv avgrensa kontroll og oversikt over kven som blir med, og du risikerer å finne fram til personar som tilhøyrer eit heilt spesielt nettverk.