Medisinsk bruk av ioniserande stråling

Ei meir avansert form for avbilding er CT (computertomografi). Der bruker ein vanlegvis røntgenstråling, men andre stråletypar kan òg vere aktuelle (til dømes positron i PET-skannarar).

Strålekjelda og detektoren roterer rundt pasienten slik at kvart einaste punkt i kroppen blir bestrålt frå fleire vinklar. Dette gir ei stor mengd informasjon, som ein datamaskin set saman til skarpe bilete. I ettertid kan ein velje ut kva snitt av personen ein ønskjer å sjå. CT-bilete har mykje betre skarpleik enn vanlege røntgenbilete, og i tillegg kan ein skilje ulike typar vev frå kvarandre.

Filmen under viser ei CT-avbilding av mageområdet til eit menneske. Den gule streken i biletet til høgre viser kva snitt som blir avbilda. Denne streken kan flyttast opp og ned når ein studerer resultatet frå CT-undersøkinga, og ein kan dermed få detaljerte bilete av akkurat det ein ønskjer.

Ioniserande stråling har så høg energi at ho kan drepe celler. Dette blir utnytta i kreftbehandling. Utfordringa er å konsentrere strålinga sånn at minst mogleg friskt vev blir skadd. Derfor planlegg ein strålebehandlinga nøye ved å sende konsentrerte strålar frå ulike vinklar sånn at kreftsvulsten får ein mykje større dose enn vevet rundt.

Det er vanlegast å bruke beta- eller gammastråling i behandlinga. Men i den seinare tida er det utvikla nye metodar som bruker stråling med tyngre partiklar som til dømes proton. Protonstrålar går eit stykke (cirka 10 cm) uhindra inn i kroppen før dei brått mister all energien sin. Det betyr at strålinga kan konsentrerast endå meir, og vevet bak svulsten vil få minimalt med stråling.