Norsk mediestruktur og mediemangfald

Opne bilete i eit nytt vindauge

CC BY-NC

Bilete: Chris Ede

Norsk mediestruktur er eit resultat av mediesystemet vi har i Noreg. Det handlar om korleis media er organiserte, og kva som kjenneteiknar forholdet mellom ulike medieaktørar. Mediestrukturen i Noreg er i stadig endring.

Eigarskap, storleik og koplingar mellom ulike medium er viktige omgrep når vi skal forstå mediestruktur. Andre relevante faktorar er talet på medietilbydarar, kjønn og etnisitet blant journalistar og dessutan geografisk redaksjonell spreiing.

Økonomiske forhold, tilgang på teknologi og mediepolitikk har innverknad på mediestrukturen.

Økonomi og tilgang på teknologi

Den digitale medieutviklinga har ført til store strukturelle endringar for media dei siste åra.

Mange annonsørar har flytt pengar frå tradisjonelle medium som aviser, TV og radio til Google og sosiale medieplattformer. Svekt inntektsgrunnlag har ført til nedbemanning og omstilling for mange nyheitsmedium. Redaksjonane har blitt tappa for ressursar, og mange journalistar har mist jobbane sine.

For dagens nyheitsmedium er det viktig å vere til stades på sosiale plattformer for å nå ut til mange. Sosiale medium har blitt sentrale kjelder til nyheiter. Aktørane i den norske mediemarknaden konkurrerer med store globale aktørar, både om annonseinntekter og om å tiltrekkje seg brukarar.

Mediepolitikk

Politiske avgjerder får òg konsekvensar for norsk mediestruktur og mediemangfald. I Noreg har staten ansvar for å gi alle borgarar tilstrekkeleg informasjon og reell ytringsfridom.

For å sikre eit variert medietilbod og styrkje demokratiet gir staten mellom anna økonomisk støtte til utvalde aviser over heile landet. Desse støtteordningane blir kalla pressestøtte. Føremålet med pressestøtta er å sikre eit mangfald av aviser.

Mediestruktur har betydning for demokratiet. Eit mangfaldig medietilbod er eit viktig prinsipp for eit levande demokrati. Redaktørstyrte medium har eit viktig samfunnsoppdrag og skal leggje til rette for ein open og opplyst offentleg samtale. Eit breitt medietilbod med mange ulike aktørar innanfor avis, radio og TV kan gjere befolkninga meir opplyst og kritisk.

Opne bilete i eit nytt vindauge

CC BY-NC

Bilete: Gorm Kallestad

1) Avsendarmangfald

Noreg har avsendarmangfald, med ein rik avisflora og eit breitt medietilbod innanfor radio- og TV-marknaden. Avsendarmangfald handlar om at det skal vere eit mangfald av ulike medium og kanalar i marknaden.

Det handlar òg om dei tilsette i mediebedriftene. Kjønn, alder og etnisitet blant journalistar er forhold som kan få konsekvensar for innhaldet som blir produsert.

Dessutan blir avsendarmangfaldet påverka av geografisk spreiing av redaksjonar og nærvær i heile landet.

Norsk mediepolitikk skal leggje til rette for at det ikkje er for sterke eigarskapsinteresser i marknaden. Dei siste åra har vi sett ein tendens til stadig større eigarkonsentrasjon i den norske mediemarknaden. Dette kan få negative konsekvensar. Viss ein eigar har økonomisk kontroll over ein for stor del av mediemarknaden, kan det presse ut andre, mindre aktørar og dermed avgrense mediemangfaldet.

2) Innhaldsmangfald

Opne bilete i eit nytt vindauge

CC BY-NC

Bilete: NTB, Maskot

Opplyste samfunnsborgarar er avhengige av eit variert og breitt medietilbod. Eit variert utval av informasjon, meiningsytringar og underhaldning gjer oss oppdaterte og i stand til å ta gjennomtenkte val og avgjerder.

Innhaldsmangfald handlar om kva som blir tilbode av innhald og tenester frå medieaktørane. Eit breitt innhaldsmangfald skal sikre at media er relevante for ulike grupper og miljø, og at dei fungerer som talerøyr for og varetek interessene til heile befolkninga.

Eit avgrensa mediemangfald kan gå utover informasjonsfunksjonen til media. Det kan føre til at informasjon og hendingar ikkje blir belyste frå ulike sider. Avgrensa mediemangfald kan òg gjere det vanskelegare å overvake styresmaktene og avsløre maktmisbruk.

3) Bruksmangfald

Opne bilete i eit nytt vindauge

CC BY-NC

Bilete: Jens Sølvberg

Bruksmangfald handlar om kva medieinnhald som blir teke i bruk. Dette kan vere eit mål på korleis publikum blir eksponert for avsendar- og innhaldsmangfaldet til media. Idealet er at mediebruken i befolkninga skal fordele seg på mange ulike medium.

Viss publikum berre nyttar seg av nokre få medium, kan det føre til polarisering. Då kan brukarane bli trekte mot ytterpunkt og motstridande oppfatningar få auka tyngd. Viss vi er kjeldekritiske og hentar informasjon og nyheiter frå mange ulike medium og kjelder, kan det motverke polarisering.

Eit snevert og einsidig medietilbod kan òg føre til fragmentering, eller oppstykking, av medieinnhald. Viss vi berre søkjer medieinnhald som støttar opp om bestemte meiningar, kan vi gå glipp av motargument og kritiske stemmer.

Fragmentering kan òg resultere i ein ekkokammereffekt. Det vil seie at medieinnhaldet blir prega av repetert kommunikasjon mellom likesinna, slik at ein får stadfesta eigne synspunkt.