Kaste mat?

Måltidene planlegges på institusjon, i barnehage, på SFO, i bokollektiv eller hos heimebuande. Denne planlegginga skal du ta del i på ein eller annan måte. Det kan vere at du skal innhente informasjon om kva brukaren ønskjer av matvarer, kanskje skal du lage måltidet i barnehagen, eller du skal handle inn saman med brukarar i bokollektiv eller heimebuande. Rutinane for innkjøp og handtering av maten skal vere kjende for både deg, brukar og leiaren din. Desse rutinane kan evaluerast jamleg, og då er matsvinn ein viktig faktor. Matsvinn betyr å kaste mat, anten fordi han har vorte dårleg, eller fordi ikkje alt på tallerkenen er ete opp. Det kan òg hende at matvarene har vorte utnytta for dårleg under matlaginga. Derfor er planlegging og kunnskapar rundt matlaging viktig. Kva gjer du til dømes med tørt brød?

Når du skal planleggje innkjøp av mat på arbeidsplassen din, er det viktig at du lagar ein meny og finn oppskrifter til det du skal lage. Du må òg vite kor mange personar du skal lage mat til, og om nokon har allergiar eller treng andre tilpassingar. Når du handlar eller bestiller, må du kjenne til datomerking, varedeklarasjon, oppbevaring og handtering. Dette er viktig for å unngå matsvinn.

Når du lagar mat, kan du oppleve å få restar. Nokre restar skal ein ikkje ta vare på og varme opp, mens andre kan ein nytte. Ris og pasta, nokre bladgrønsaker og retter med fløyte og mjølk bør du vite korleis du skal handtere. Det er andre reglar for å lage mat til andre på ein arbeidsplass enn for å lage mat heime. Restar som har vore på ein tallerken til ein person som ikkje åt opp maten sin, skal alltid kastast. Du skal vurdere om mat som har gått ut på dato, kan nyttast til noko anna, eller om det kan etast etter datomerkinga. Meieriprodukt kan vi ofte nytte i til dømes ei vaffelrøre sjølv om dei har gått ut på dato.

Må du kaste mat, skal dette i eigen pose eller dunk. Dette skal handterast på eigen stad på avfallsanlegget. Kastar de mat på arbeidsplassen din, eller kastar du mykje mat heime, bør du tenkje over kva det kjem av, og finne ut kva du kan gjere med det. Du må tenkje på planlegging, innkjøp og handtering av matrestar slik at du kan gjere endringar.

Alle matvarer har ein haldbarheitsdato. Kva gjer du med mat som har gått ut på dato? Korleis vurderer du om ei matvare kan nyttast? I artikkelen "Best før betyr ofte god etter" (lenkje nedst på sida) kan du lese om kva matvarer vi som oftast kan nytte etter datoen for haldbarheit. Mjølk kan til dømes nyttast i vaflar og bakverk, du kan riste eller lage ostesmørbrød av tørt brød, norske egg kan nyttast lenge etter haldbarheitsdato. Fugl og fisk er råvarer du skal vere merksam på at lett blir dårlege, og dei må ofte nyttast innan datoen går ut. Vond lukt og misfarging er teikn på at råvara dessverre må kastast.