Fagartikkel

Prosentpoeng

Dersom talet vi skal finne prosentvis endring på, allereie blir målt i prosent, må vi sørge for at vi bruker rett måleining.

Døme: prisauke på is

Kroneis med jordbær. Foto. — Bilete: Diplom-Is / CC BY-NC-ND 4.0

Prisen på ein bestemd is vart auka frå 30 kroner til 33 kroner. Kor stor var auken i prosent?

Auke i prosent

Prisen auka med 3 kroner. Det betyr at auken i prosent var

$\frac{3}{30} = 0, 1 = 10 %$

Døme: auke av oppslutning om eit politisk parti

Linjediagram som viser korleis oppslutninga til eit politisk parti endra seg for kvar månad frå juli til november. Illustrasjon. — Oppslutninga til eit politisk parti. Bilete: Bjarne Skurdal / CC BY-SA 4.0

Meiningsmålingar viste at oppslutninga om eit politisk vart auka frå 30 prosent i oktober til 33 prosent i november. Kor stor var auken i prosent?

Auke i oppslutning i prosent

Dette er dei same tala som i dømet med isen over. Partiet har derfor auka oppslutninga si med 10 prosent.

🤔 Tenk over: I det førre dømet auka prisen med 3 kroner, sidan måleininga til prisen er kroner. Kva er måleininga i dømet med partioppslutninga?

Måleininga til oppslutninga

Oppslutninga blir målt i prosent, %.

🤔 Tenk over: Vi kan likevel ikkje seie at oppslutninga auka med 3 prosent. Kvifor ikkje?

Forklaring

Vi får eit problem her fordi måleininga er i prosent. Vi slo fast over at auken var på 10 prosent, og auken kan ikkje vere både på 10 prosent og 3 prosent.

Prosentpoeng – når storleiken blir målt i prosent

Når vi skal beskrive auken i prosenttalet i dømet med oppslutning, seier vi at partiet auka oppslutninga med 3 prosentpoeng. Som vi såg, betyr ein auke på 3 prosentpoeng her at auken i oppslutninga var på 10 prosent.

Eit anna politisk parti fekk 20 prosent oppslutning på ei meiningsmåling. Det var ein nedgang frå den førre målinga på 4 prosentpoeng.

🤔 Tenk over: Kva var oppslutninga på den førre målinga?

Oppslutning på den førre målinga

Oppslutninga var

$20 % + 4 % = 24 %$

Kor stor var nedgangen i prosent?

Nedgang i prosent

Vi må finne ut kor mange prosent 4 % er av grunnlaget, den opprinnelege oppslutninga på 24 %. Då reknar vi ut prosentfaktoren. Nedgangen var på

$\frac{4 %}{24 %} = 0, 167 = 16, 7 %$

Video om prosentpoeng

Video: Tom Jarle Christiansen / CC BY-NC-SA 4.0