Fagstoff

Saemiedigkien krirrieh

Saemiedigkesne gellie krirrieh. Mah dah mïelieh? Mah aamhtesh tuhtjieh vihkeles?

Saemiedigkie-tjåanghkoe Saemiedigkien savkesne. Guvvie. — Bilde: Jan-Morten Bjørnbakk / CC BY-NC-SA

Saemiedigkien bïjre

Saemiedigkie lea saemien åålmegen almetje-veeljeme parlameente Nöörjesne jïh lea jïjtjeraarehke almetje-veeljeme årgaane.
Saemiedigkie-veeljeme hööltesåvva fïerhten njealjeden jaepien seamma biejjien goh stoerredigkie-veeljeme.
Saemiedigkie lea saemiedigkie-veeljemen bijjemes veeljeme-faamoe.
7 veeljeme-gievlieh mah abpe laantem geptjieh, fïerhte veeljeme-gievlie mandaath åådtje dan låhkoen mietie mah leah almetje-låhkose tjaalasovveme gievlesne.
Tjåanghkan 39 tjirkijh veeljesuvvieh abpe laanteste.

Krirrieh Saemiedigkesne

Nöörjen Saemiej Rïjhkesiebrie

NSR barka ihke saemien gïelem jïh kultuvrem nænnoestidh.

NSR seammavyörtegsvoetem åvteste gymhpe. Seammavyörtegs healsoe jïh ööhpehtimmie-faalenassh.

NSR barka aerpievuekien jïh orre jieledi åvteste, jïh orre digitaale jïh teknihkeles nuepieh nuhtjie.

NSR reaktaj åvteste barka, laavenjosteme raastaj fåaresth jïh solidariteete, jïh eatneme byjrese- jïh klijma-gyhtjelasse bïjre seahkere.

Nordkalottfolket

Mijjen våarome lea daej golme almetjetjïerti tjåanghkoe, nøørjen, saemien jïh kveenen kultuvri gaskem.

Mijjen åejvie-fokuse lea siebriedahke-bigkeme jïh seammavyörtegs-voete almetji jïh jielemen gaskem noerhtene. Monnehke åtnoe eatnamistie lea bööremes vaarjelimmie. Mijjieh tuhtjebe vihkeles politihkine edtja vijsieslaakan jïh vyörtegslaakan barkedh, mijjieh edtjebe sinsitniem eensilaakan gïetedidh, jïh mijjieh edtjebe ektesne hijven raerieh gaavnedh. Dan åvteste dle iktegisth dïhte aalkoe "maadthraerie" gosse ussjedibie - tjoerebe sïemes sjïdtedh, eeremasth bielelen mijjieh naan aejkien daarpesjibie jïenestidh.

Barkije-krirrie

Barkije-krirrie (Bk) lea sosijaale-demokraateles krirrie man vihkielommes aarvoeh leah frijjevoete, hedtie jïh solidariteete.

Jearsoe barkoe gaajhkesidie

Rïektesåbpoe seabradahke lea seabradahke gusnie jienebh hijven jïh jearsoe barkoeh utnieh.

Nænnoesåbpoe tryjjesvoete-staate

Barkijekrirrie veanhta tryjjesvoete-dïenesjh leah ektie dïedte, jïh ij gåaredh dam dïedtem don privaate maarkedese vedtedh. Gaajhkesh edtjieh dejtie seamma reaktide jïh nuepide utnedh hijvenlaakan veasodh saaht gusnie Nöörjesne årroeminie.

Edtja Nöörjen klijma-ulmieh jaksedh

Mijjieh rïektes klijma-politihkem daarpesjibie mij luejhtemh giehpede jïh barkoeh sjugnede.

Gaskoeh-krirrie

Gaskoeh-krirrie (Gk) abpe Nöörjem vuajna. Saaht gusnie årroeh jïh gie datne leah, edtjh maehtedh hijven jieledem utnedh.

Abpe Nöörje

Mijjieh abpe guhkies Nöörjen åvteste barkebe.

Almetji lïhke, jïh jearsoesvoete gaajhkesidie

Mijjieh sæjhta datne edtjh hijven utnedh, lïhkes jïh jearsoe dïenesjidie.

Nöörjen barkoe-sijjieh jïh nöörjen beapmoe

Mijjieh sïjhtebe mijjen sjïere eatneme-vierhtieh nuhtjedh nöörjen barkoe-sijjieh skaepiedidh jïh nöörjen beapmoem buartan tjirkedh abpe laantesne.

Johttisápmelaččaid listu/Juhtijesaemielæstoe

Båatsoen gïelem eevtjedh. Eatneme lea mijjen maadtoe, mijjen jieleme. Vaarjelibie dam ektesne.

Båatsose jïh miehtjiesdajve-barkijidie eatneme jielede-våarome. Mijjen gaajhkesi dïedte eatnemem jïh byjresem vaarjelidh guktie mijjen minngie-boelvh maehtieh dejtie nuhtedh. Globale klijma-jarkelimmieh mijjem måjhtajahta mijjieh tjoerebe eatnemem jïh byjresem gorredidh. Daesnie vihkeles eatneme- jïh byjrese-politihkem prijoriteredh, jïh mijjieh saemien aerpievuekien aarvoe-våaromem utnebe reeremisnie eatnamistie juktie båetije aejkiem gorredidh.

Saemien eatneme-goerkese lea eatnemine ektine jieledh. Mijjieh edtjebe eatnemem nuhtjedh jïh eatnemem vaarjelidh. Båatsoe jïh miehtjiesdajve-barkijh haestemh utnieh gaajhkesigujmie mah sijhtieh eatnemem irhkedh jïh naemhtie eatnemem irhkedh.

Monnehkevoete jïh reereme lea dïhte vihkielommes fåantoe man åvteste mijjieh annje nuhtjebe ræjhkoes eatneme-vierhtieh daesnie noerhtedajvine.

Baajebe ektesne mijjen eatneme-våaromem gorredidh.

Sámeálbmot Bellodat/Samefolkets Parti

Mijjieh saemieh aalkoe-almetje Nöörjesne, Sveerjesne, Soemesne jïh Russlaantesne. Saemiedigkie mijjen tjåenghkies reaktaj åvteste barka.

SáB-SfP politihkem bigkeme dah joe tseegkeme almetje-reaktah jïh saemiej filosofije jïh eatneme-goerkese. Saemien aerpie-vuekieh jïh reakta-vuajnoeh tjuerieh våaroeminie reeremisnie jïh åtnosne eatneme-vierhtijste.

SáB-SfP sæjhta saemiej ektievoetem gorredidh voenges, nasjonaale jïh gaske-nasjovnaale sijjine.

Evtiedimmien-krirrie

Evtiedimmienkrirrie (Evk) lea liberaale almetjekrirrie. Mijjieh vïenhtebe aktegs-almetjh jïh fuelhkieh bööremeslaakan daejrieh mij lea bööremes sutnjien.