Korleis verkar vaksinar?

Ein vaksine inneheld ei svekt utgåve av eller deler av ein mikroorganisme. Når vaksinen blir sprøytt inn i kroppen til eit friskt individ, fører det til eit smitteangrep på kroppen. Dette trenar opp immunforsvaret til å kjenne igjen og angripe spesifikke smittestoff.

Organismar blir heile tida utsette for ulike smittestoff. Dei fleste smittestoffa blir stoppa av ytre barrierar: ein ytre cellevegg hos mange eincella organismar, hud og slimhinner hos dyr eller kutikula hos planter. Slike ytre barrierar hindrar smittestoff i å trenge inn i kroppen og er ein del av det vi kallar det uspesifikke immunforsvaret.

Det spesifikke immunforsvaret

Virveldyr har òg eit spesifikt forsvar som blir aktivert når eit smittestoff har trengt igjennom barrierane i det uspesifikke forsvaret. Nemninga "spesifikk" viser til at responsen blir tilpassa det spesifikke smittestoffet. Det er det spesifikke immunforsvaret som blir utnytta ved bruk av vaksinar.

Vaksinasjon gir immunitet og styrkar immunforsvaret

Immunforsvaret reagerer på ein vaksine på same måte som om organismen hadde blitt smitta av ein framand mikroorganisme, men angrepet på kroppen er svakare enn ved naturleg sjukdom.

Den varianten av smittestoffet som inngår i ein vaksine, er så svekt at immunforsvaret klarer å kjempe mot smittestoffet utan at organismen blir sjuk. Det spesifikke forsvaret blir aktivert og etablerer eit førehandsinnstilt forsvar. Vaksinar skaper med andre ord immunitet utan at organismen først må bli sjuk.

Film om vaksinar

Denne filmen handlar om ulike sider ved vaksinar. Du kan bruke menyen i filmen til å hoppe til det emnet du vil vite meir om.

Vaksiner har redda mange liv, og dei har ført til mindre sjukdom, lengre levetid og betre livskvalitet. Vaksinar er viktige i helsevesenet, men blir òg brukt i landbruk og industri for å hindre at sjukdom spreier seg. Det er til dømes fleire vaksinar som blir brukt i ulike husdyrproduksjonar. Dette blir teke opp i emna om kvart dyreslag.