Hopp til innhald
Fagartikkel

Fisk er sunt

Ut frå eit helsemessig synspunkt meiner Helsedirektoratet at det er gunstig om vi et meir fisk, både mager og feit. Helsedirektoratet tilrår at vi et fisk både som pålegg og til middag, og at vi varierer mellom ulike fiskeslag.

Fisk er ei viktig kjelde til livsnødvendige næringsstoff, og feit fisk har ei gunstig feittsyresamansetjing. Det finst gode haldepunkt for at konsum av fisk, og spesielt feit fisk, er gunstig for å redusere risiko for hjarte- og karsjukdommar. Å ete feit fisk kan òg vere gunstig for utviklinga til fosteret under graviditet, mellom anna for veksten og den nevrologiske utviklinga.

Gunstig ernæringssamansetning

Fisk har eit høgt innhald av mange nødvendige næringsstoff. Det er ei god kjelde til protein, vitamin B12, selen og jod. Feit fisk og tran er dei viktigaste kjeldene til dei lange fleirumetta omega-3-feittsyrene (EPA og DHA) og vitamin D. Tilførselen av vitamin D frå feit fisk er viktig ettersom store delar av befolkninga har eit vitamin D-inntak som er lågare enn tilrådd.

Feittsyresamansetjing

Fiskefeitt har ei gunstigare feittsyresamansetjing enn feitt frå meieriprodukt og kjøtt. Fiskefeitt har eit mykje lågare innhald av metta feittsyrer og eit mykje høgare innhald av fleirumetta feittsyrer enn feittet frå mjølk og kjøtt. Ettersom forbruket av kjøtt i befolkninga er omtrent dobbelt så høgt som forbruket av fisk, meiner Helsedirektoratet at dei fleste av oss gjerne kan byte ut ein del av kjøttet med fisk.

Fisk og hjarte- og karsjukdommar

Samansetjinga av kosthaldet, og særleg feittsyresamansetjinga i kosten, er viktig for å redusere risikoen for å utvikle hjarte- og karsjukdommar. Høge kolesterolnivå i blodet aukar risikoen for hjarte- og karsjukdommar. Fleirumetta feitt reduserer og metta feitt aukar kolesterolnivået i blodet. Det er derfor heldig om vi byter ut feite meieri- og kjøttprodukt som inneheld mykje metta feitt, med

  • mjuk margarin
  • matoljar
  • feit fisk som inneheld mykje fleirumetta feitt


Det er òg haldepunkt for at feit fisk og dei lange fleirumetta omega-3-feittsyrene frå fisk kan minske risikoen for dødelege hjarteinfarkt, særleg for dei av oss med auka infarktrisiko eller som tidlegare har hatt infarkt.

Kor mykje fisk bør vi ete?

Kostråda rår oss til å ete 300–450 gram fisk i veka. Minst 200 gram bør vere feit fisk som laks, aure, makrell eller sild. Det er tilrådd å bruke fisk som pålegg. Seks påleggsporsjonar med fisk svarer omtrent til éin middagsporsjon.

Kor mykje fisk et vi?

Fiskeforbruket er lågare enn ønskeleg, og vesentleg lågare enn forbruket av kjøtt. Dette viser både forbruksundersøkingar og dei nasjonale kosthaldsundersøkingane. Inntaket av fisk er særleg lågt i dei yngre aldersgruppene. Det vil vere ein fordel å auke forbruket av fisk i staden for kjøtt.

Miljøgifter i fisk

Fisk kan innehalde uønskte stoff som miljøgifter. Ut frå eit toksikologisk synspunkt meiner Vitenskapskomiteen for mattrygghet at det generelt sett ikkje er nokre problem knytt til å ete fisk og annan sjømat når konsumet er variert. Å ete meir enn to måltid feit fisk i veka i mange år med dagens nivå av dioksin og PCB kan føre til ei moderat overskriding av tolerabelt inntak for desse stoffa. Å halde seg under tolerabelt inntak er viktig for heile befolkninga, men spesielt viktig for jenter og kvinner i fruktbar alder. Unge kvinner kan likevel auke inntaket sitt av feit fisk trass i desse tala, sidan dei i gjennomsnitt et under eit halvt måltid feit fisk i veka.

Kjelder

Helsedirektoratet. (2016, 24. oktober). 5. Fisk til middag to til tre ganger i uken. https://www.helsedirektoratet.no/faglige-rad/kostradene-og-naeringsstoffer/kostrad-for-befolkningen/fisk-til-middag-to-til-tre-ganger-i-uken

Helsedirektoratet. (2023, 8. desember). Kapittel 2.5. Fisk og sjømat. Utviklingen i norsk kosthold 2023. https://www.helsedirektoratet.no/rapporter/utviklingen-i-norsk-kosthold-2023

Vitenskapskomiteen for mat og miljø. (2022, 7. juni) Fisk i norsk kosthold – nytte- og risikovurdering. https://vkm.no/risikovurderinger/allevurderinger/fiskinorskkostholdnytteogrisikovurdering