Vuartesjh jïh goltelh videovem Katarina Barruk -Umefolk 2016 jïh ussjedh maam Katarina sæjhta dutnjien daejnie laavloeminie jiehtedh. Katarina lea soptsestæjja jïh soptsesem mijjese soptseste joejke- jallh laavlome-hammojne. Musihken mietie dan dïjre naemhtie tjïelkebe jïh tjarkebe sjædta.
Mannasinie mijjieh soptsestibie?
Soptsesh leah vihkeles gaajhkine kultuvrine. Dah histovrijem guedtieh, jïh kultuvren åålmegi jïjtse-domtoem jïh jïjtse-goerkesem jååhkesjieh jïh orrestieh. Maehtebe jiehtedh dïhte almetjivoetese govlesåvva. Mijjen jielemh leah goh soptsese, mij aalka, jåarhka jïh orreje. Mijjieh almetjh goerkesem jïh ektiedimmiem jieliemisnie ohtsedibie. Dah soptsesh mijjese vierhtieh jïh ektiedimmieh vedtieh, mej mietie mijjieh maehtebe mijjen jieliemidie öörnedh.
Gellie ovmessie soptsesh gååvnesieh. Soptsesen væhtah leah:
- dan mietie ov-vaantoem åehpiedehtebe
- dan mietie vielie bïevnesh ov-vaantoen bïjre åadtjobe
- dan mietie ov-vaantoem luetieh
- dan mietie soptsesen moraale vååjnesasse båata
Dïhte mij vihkielommes soptsesisnie lea dïhte ov-vaantoe, dåeriesmoere maam tjuara loetedh. Juktie soptsese edtja gieltegåbpoe sjïdtedh jïh dle maahtah daejtie vuekide nuhtjedh viehkine:
- Tjaatsestimmie, dellie tjaelije maahta tjuvtjiedidh maam soptsesisnie båata/ eller mij edtja heannadidh.
- Soptsesem vijriedidh jïh guhkiedidh. Dellie soptsese gieltegåbpoe sjædta jïh tjaelije sæjhta daam domtesem utnedh. Tjaelije maahta dam darjodh jis maam akt buerkeste jallh heannadimmiej bïjre soptseste mah soptsesem guhkede.
- Ov-tjïelkes tsiehkiem utnedh. Jis ij lohkije daejrieh mij heannadi, mij heannede jallh edtja heannadidh, dellie gieltegs sjædta. Dam maam lohkebe saatnan jallh nïekedamme? Gïeh gïemhpe? Jïh gïeh eah gïemhpe?
- Tjaelije maahta aaj målsodh man varke soptseste. Tjaelije lohkijem stuvrie guktie lohkije soptsesem dååjroe. Jis soptsese varke jallh sööjme jåhta. Guhkies raajese dellie ij dan varke juhtieh, men åenehks raajesigujmie dellie soptsese varkebe jåhta.
Baakoeh
Saemien | Daaroen |
|---|---|
jïjtse-domtoe | identitet |
jïjtse-goerkese | selvforståelse |
almetjivoete | menneskelighet |
ov-vaantoe | uenighet, konflikt |
loeteme | løsning |
loevenidh | å løse |
tjaatsestimmie | frampek |
tsiehkie | situasjon |