Heannadimmieh tïjjen mietie
Dah voestes teeksth mah åehpies leah joejkeme-teeksth. Saemieh aelkieh tjiehpieslidteræære teeksth tjaeledh jïh voestes romane jaepien 1910 bæjhkoesovvi. Maehtebe jiehtedh teeksth jïh gærjah leah nasjonaale-romatihkeles teeksth, mah leah illedahkh daaroedehteme-politihkeste.
Daaroedehteme-politihke
Daennie boelhkesne seabradahken våajnoe saemiej bïjre jarkese. Daaroeh aerebi tuhtjin saemieh lin ovsåahtan jïh dåemiedin goh maanah, jïh eelkin saemide ålkoestidh. Nöörjen staate guhkiem saemiej vööste nåakelaakan dåemiedi, jïh 1900-låhkoen garre “daaroedehteme-politihkem” stuvri. Rïektesisnie dle daate politihke edtji saemien kultuvrem tjelmiehtidh jïh våålese diedtedh, joekoen viehkine saemide nyöjhkedh jïjtsh gïelem skuvlesne nuhtjedh. Men læjhkan aalkoevisnie 1900-låhkoen saemieh Nöörjen jïh Svöörjen bielesne eelkin organisasjovnh tseegkedh jïh saemien lidteratuvre aaj jarkese.
Daennie boelhkesne saemieh vååjnesasse böötin jïh e elkin sijjiem krïevedh seabradahkesne. Daelie mijjieh orre maadtskuvle-laakem åadtjoejimh mij nuepiem saemien maanide vedti lïerehtimmiem åadtjodh saemien-gïelesne. Mijjieh aaj voestes learoe-soejkesjem åadtjoejimh saemiengïelen-faagine jïh saemien teemine.
Jaepien 1971 Saemie-konferanse bæjhkoehtimmiem darjoeji gusnie tjeeli saemieh akte åålmege njieljie rïjhkine, mah sijhtieh goh saemieh jïjtse dajvesne Saepmesne jieledh jïh saemien politihke programmem darjodh. Daate bæjhkoehtimmie positijve domtesh saemide vedti.
Daan boelhkese raajese «Vuesehth Saemien Voejkene» sjeahta mij noerhte-saemien gïelesne «Čájehehket Sámi Vuoiŋŋa» (ČSV). Dan åvteste daennie boelhkesne saemieh vååjnesasse sjïdtin jïh eelkin sijjiem krïevedh seabradahkesne dovne rïjhkine jïh abpe veartenisnie.
Saemien noerh bokstaavide ČSV nuhtjin gosse båarastehtin, jïh naemhtie saemien voejkenem jïh saemienvoetem vuesiehtin. Daate lij biehkie saemien nasjovne-bigkemistie mij saemide skreejri ektine barkedh. Jaepien 1978 Stoerredigkie nænnoesti tjaetsie-faamoem Álttá-Guovdageainno jeanosne bigkedh. Destie stoerre gïrremh sjïdtin, jïh minngemes åejvieladtjh tjoerin saemiej krïbpesjimmieh mietedh. Dan mænngan Stoeredigkie saemielaakem nænnoesti jaepien 1987, jïh Saemiedigkiem tseegki jaepien 1989.
Jaepien 1978 mijjieh åarjel-saemien learoegærja-normalem jïh dah voestes tjiehpies-lidteræære gærjah jïh skuvle-gærjah åadtjoejimh åarjel-saemien gïelesne.
Skuvlesne saemien-gïele faagine sjïdteme. Jïh daelie aalka bijpelem jïh saemien liturgijem saemien gïelide jarkoestidh. Mijjieh aaj saemien gïele-moenehtsem, gïele-raeriem jïh gïele-ståvroem åadtjoejimh.
Jaepien 1999 ööhpehtimmie-laake jorkesi juktie gaajhkh saemien maanah maadth-skuvlesne jïh jåarhke-skuvlesne edtjieh saemien lïerehtimmiem åadtjodh. Jïh dan åvteste mijjieh vielie-vielebe skuvle-gærjah jïh faage-gærjah åadtjobe. Aaj plaerieh åådtjeme mah artihkelh saemien-gïelesne tjaelieh.
Åarjelsaemien raedtesne dikte-gærjah åadtjobe jïh lissine TV- jïh radijove-saadtegh.