Njuike sisdollui
Fágaartihkal

Mutašuvnnat evolušuvnna jođihanfápmun

Mutašuvnnat leat dehálaččat evolušuvnna jođiheamis, muhto lohkameahttumis mutašuvnnaid gaskkas eai leat galle mat leat buorrin individii. Miljovnnaid jagiid čađa leat goitge bohciidan ođđa allelat. Dat leat addán ođđa iešvuođaid mat leat ovdamunnin muhtin birrasis, nu ahte ođđa šlájat leat bohciidan.
Áigelinnja čájeha ovdáneami dan rájes go eanan ávdnejuvvui 4,5 miljárda jagi dás ovdal, daid vuosttaš baktearaide, oksygena ovdáneapmái atmosfearas, eukaryota seallaide, dinosaurusaide ja olbmuide. Illustrašuvdna.
Eatnama áigelinnjá dassažii olmmoš bohciidii šládjan. Govva: Science Photo Library / CC BY-NC 4.0

Ođđa iešvuođat sáhttet leat ovdamunnin ođđa birrasiin

Ovdáneapmi unna, ovttageardánis organismmaid rájes gitta primáhtaide. Animašuvdna.
Evolušuvdna. Govva: Michelet / CC BY-SA 4.0

Mutašuvnnat leat jođihanfámut evolušuvnnas dan bokte go leat addán ođđa genavariánttaid mat addet ođđa iešvuođaid.

Mutašuvdna mii lea vahágiin dihto birrasis, sáhttá leat ovdamunnin eará birrasis.
Mutašuvnnat mat addet resessiiva iešvuođaid, sáhttet leat čihkosis máŋgga buolvva čađa (jaskes mutašuvnnat) dassažii maŋisboahtti árbe iešvuođa goappašat váhnemiin, ja iešvuohta boahtá oidnosii. Ođđa birrasis sáhttá dát ođđa iešvuohta šaddat dehálažžan go addá gilvalanovdamuni, ja genavariánta fievrriduvvo ođđa buolvvaide.

Vihtta iešguđet ceahki dolggiid ovdáneamis. Illustrašuvdna.
Leat leamaš máŋga ceahki dolggiid ovdáneamis dassažii šadde nu mo mii odne dovdat daid. Govva: Science Photo Library / CC BY-NC 4.0

Lea hui hárve ahte mutašuvnnat addet allela mii addá buoret iešvuođaid, muhto miljovnnaid jagiid čađa leat diekkár mutašuvnnat mearkkašan ollu ođđa šlájaid ovdáneapmái. Diekkár "positiiva" mutašuvnnat leat okta evolušuvnna vuođuin.

Smiehta ja digaštala

Máid doaivvut dáhpáhuvai, ja makkár vejolašvuođat bohte go čuvvovaš ođđa iešvuođat čuožžiledje?

  • fievrridanvuogádat organismmain
  • siskkildas dákteriggi (čielgedákti dain vuosttažiin)
  • siskkaldas sahkkehus šattuin ja elliin
  • guolga ja dolggit
  • dásseliegga eallit (doalahit dássedis temperatuvrra gorudis)