Få ting engasjerer historikarar og andre samfunnsengasjerte i like stor grad som forsøket til den såkalla identitetspolitiske rørsla på å stille til ansvar, og nokre gonger fjerne, historiske skikkelsar frå forteljingane våre om fortida, i tekstar eller i form av monument og statuar.
Biletet ovanfor viser Black Lives Matter-demonstrantar som 7. juni 2020 reiv ned ein statue i sentrum av Bristol i England og kasta han ut i hamna. Statuen som vart riven ned, førestilte den britiske kjøpmannen og parlamentsmedlemmen Edward Colston (1636–1721).
I utgangspunktet var Colston ein populær mann i Bristol på grunn av den filantropiske verksemda si og generøse donasjonar til lokalsamfunnet. Han gav pengar til fattighus, grunnla sjukehus og kyrkjer. Heilt fram til 1960-talet var det vanleg å kalle opp bygningar og gater i Bristol etter han. Konserthuset i Bristol heitte til dømes Colston Hall, fram til 2017.
Ein kontroversiell filantrop
Problemet med Edward Colston var årsaka til at han vart så enormt rik på 1600-talet. I 1680 vart han medlem av The Royal African Company, som hadde monopol i England på all handel langs vestkysten av Afrika og på den transatlantiske slavehandelen. Han var òg nestleiaren i selskapet i 1689–1690. Her var han elles i godt selskap: Selskapet vart grunnlagt av kong Karl 2. av England, og ein veldig kjend investor var opplysningsfilosofen John Locke.
Frå slutten av 1990-talet og fram til det kulminerte med demonstrasjonen i 2020, har det vore ein prosess med å fjerne Edward Colston frå bybiletet i Bristol. Bygningar og gater har gradvis fått nye namn, og til slutt vart han altså fullt og heilt dumpa i hamna av rasande demonstrantar.
Edward Colston i dag
Dømet med Edward Colston er veldig interessant. Levetida hans var før abolisjonistrørsla (den politiske rørsla som ønskte å avskaffe slavehandelen) voks fram på 1700-talet, og dei aller fleste i dei høgare samfunnslaga, både intellektuelle, kongelege og Kyrkja, til dømes, godtok slaveri og slavehandel mens han levde. Formuen hans, som i stor grad var basert på handel med gull, elfenbein og slavar frå Vest-Afrika, vart òg brukt til gode formål i Bristol.
Så på den eine sida er det forståeleg at han har vore rekna som ein av Bristols store heltar fram til 1960-talet, men kanskje like forståeleg at han i dag er avskydd av antirasistar?
Refleksjonsoppgåve:
Var Edward Colston ein god eller dårleg mann?
Synest du det rett eller gale å fjerne han frå Bristols historie?
Kva kan vere grunnar til å gløyme han, og kva kan vere grunnar til å hugse han?
Er det i det heile mogleg å skrive berre éi historie om menneske som Edward Colston?