Leire
Leire er eit plastisk materiale som har vorte brukt til å lage bruksgjenstandar og skulpturar i fleire tusen år. Det eldste keramiske funnet er skulpturen Venus frå Dolni Vestonice, som er frå mellom 29 000 og 25 000 år før vår tidsrekning.
Leire blir òg brukt til murstein, vegg- og golvfliser, musikkinstrument og baderomsinstallasjonar. Du kan forme leire med hendene eller ulike verktøy mens ho er våt. Når leira er tørka og brunnen, vitrifiserer ho og blir til hard keramikk.
Teknikkar
Du kan forme leira ut frå ein klump, rulle pølser og setje oppå kvarandre, trykkje ut leira i ulike former eller kjevle ut plater og setje saman. Du kan òg støype med flytande leire eller porselen.
I emnet keramiske teknikkar på ndla.no finn du ulike instruksjonsfilmar.
Den keramiske prosessen
Den keramiske prosessen har mange stadium. Så lenge leira er våt eller lêrhard, kan du forme materialet. Når du har gitt form til eit produkt og materialet er tørt, blir det brent i keramikkomnen. Denne første runden i omnen kallast råbrann og har ein temperatur på mellom 900 og 1100 grader.
Dekor
Det finst tallause metodar for å dekorere keramikk. Du kan risse inn eller presse ting inn i leira for å gi den tekstur, og du kan bruke begitning, oksid, underglasur eller glasur for å gi leira ulike fargar. Glasur kan vere gjennomsiktig eller farga og inneheld råmateriale som gir keramikken ein vassfast og ofte glasaktig overflate. Når leira har vorte glasert, må ho brennast igjen. Temperaturen på glasurbrannen avheng av kva slags leire og glasur ein bruker, og ligg vanlegvis på mellom 1000 og 1300 grader.
Ulike leiretypar
Leire er finkorna jord. Leira vi nyttar når vi lagar keramikk, er omarbeidd i ein lengre prosess med ulike maskiner. Vi skil mellom tre ulike typar leire: leirgods, steingods og porselen. Desse har ulike samansetjingar av mineral og blir brende på ulike temperaturar. Leirgods toler mindre varme enn steingods og porselen. Dei leiretypane som toler høgast varme, forvitrar mest og blir hardare og meir slitesterke. Steingods og porselen smeltar saman under brenninga. Dette gjer at godset blir vasstett òg utan glasur.
Leirgods
Leirgods er leire som blir brend på låg temperatur, omkring 1000 °C. Etter brenning blir det porøst. Viss du vil at leirgods skal bli vasstett, må du glasere. Blå- og raudleire er mykje brukt, men leirgods finst òg som kvit- og svartleire.
Steingods
Steingods er ei lys leire som blir brend med høg temperatur, vanlegvis mellom 1200 til 1350 °C.
Porselen
Porselen har den finaste kvaliteten. Det blir transparent når det er tynt og blir brent opp mot 1300 °C.
