Hopp til innhald
Litterære tekstar

Biehkie gærjeste Vearteni gaskesne

Daate biehkie gærjeste «Ilmmiid gaskkas» jallh åarjel-saemien gïelesne «Vearteni gaskesne», maam Máret Ánne Sara tjaaleme. Gærja bæjhkoehtovvi jaepien 2013.

Vearteni gaskesne

Sæjroeh 38–42

Tsåahka vïedtjesne tjïjhtje leeki. Tjidtjie gon aehtjieh ligan bijjene orreme abpe jïjjen, jïh Lemme jïh Sanne eakan ligan annje jæjhteme jallh tjoejeme jååktetje-biejjien raejrien-vearelden mænngan.
– Tjoerem olkese ohtsedidh vihth.

Aehtjie lij raessesne. Abpe iehkeden lij gaajhkide maanaj voelpide jïh åahpetjidie ringkeme, jïh abpe jïjjen lij tjåårveme jïh ohtsedamme bïjre jarkan skåajjesne.
«Heejja, daate Sanne. You know what to do …»

Aehtjie tellefovnem jamhkeli. Jalhts Lemmen jamhkeldihkie tellefovnem gïetesne steeri, pryövi dïsse aaj ringkedh.
«Lemme daesnie, ringkh bååstede mænngan.»

Dah annje måsnoeminie?
Daelie idtji tjidtjie vielie nahkesjh gïknjelidie tjïekedh.
Enn jis mij akt heannadamme?
Tjoeperdimmie tjidtjien faamoeh nåhkehti, jïh dïhte asveste dealaski, dehtie vesties asveste.
– Lij raaktan daerpies dan tjamke dïsse soptsestidh? Dïhte hov ajve maana. Dïhte sån guarkeme, jis datne ajve gaajhkem eensilaakan jeahteme. Gaajhkem eensilaakan tjïelkestamme ... men daelie ... daelie dïhte maahta ...

Tjidtjie gïknjelidie njaami, jïh aehtjie damti ov goh vaajmoe lyövlehke leatskoeji mïelken sisnie. Dïhte tjihkedi. Gernjerigujmie boelvi nelnie mearan åejjiem gïeti sisnie lïegkedi. Tjurre aehtjien lïhkebasse njaakedi jïh vååregelaakan altese gïetem njuenine doehtedi.
– Gïerth mannem, gieries ... hævvi ij leah dov skåltoe.
Tjidtjie huvnji jïh aehtjien åejjiem sov mïelken vööste steeri.
Aehtjie rudtjem sïejkedi.
– Manne bååstede cross-baanese vualkam. Dagke almetjh dohkoe båateme daelie.
Dïhte tjohpem tseeki jïh olkese skodti. Tjurre dåeriedi, eevre minngesne.

Saavrehtæjja lij aadtjen båateme don sæjjan gåabph rætnoe akte eevre orre cross-baana edtja båetedh. Dïhte lij geerjene jïh madtjele.
Mijjieh gujht sïjhtebe dam åehpemes cross-baanam åadtjodh abpe laantesne. Hah! Ij gujht gåaredh dagkeres baanam saaht gogkoe tseegkedh.
Dïhte dallatjinie vööjni naakenh lin daesnie orreme vuajeme, jïh moenedi ovrehte gïeh dah lin. Gïeh dan eadtjohke, jïh lissine lïhkebisnie årroejin.
Raaktan numhtie dah væjkalommes sjidtieh. Tjïelke ïedtjine dïsse mejnie gïehtelieh.
Dïhte mojjesti jïh gutnedi dam tjaebpies sijjiem maam baanese gaavneme.

– Datne Lemme jïh Sannem vuajneme?
Saavrehtæjja hïerpeni gosse naaken faahketji lij desnie.
Gie dïhte ålma ... manne dam aarebi vuajneme ... .
Åvtelen aehtjie lij hïnneme bïjleste båetedh jïh saavrehtæjjan gåajkoe, naaken lij satnem damtijamme.
Joha Joansu!
– Ijje, im leah. Dijjieh tjïekedeminie? Hehe …
Aehtjie lij mådtan bïevsteri sisnie jïh ikth vielie gæljoeji.
– Datne dejtie vuajneme?

Saavrehtæjja, mij hævvi idtji daejrieh man itjmies lij, ånnetji hïehpeni dehtie haassehke gïeleste, men gosse ånnetji soelkenamme jïh ålman tjoeperdimmiem vööjni, dellie åejjiem baertieli.
– Ijje, im leah, men vuajnam naakenh aadtjen daesnie orreme vuajeme. Manne ussjedim dagke lij Lemme …

Aehtjie goevledi. Gïejide mah dohkh diekie saedtie-åårki bijjeli juhtin jïh don ööleldihkie dajvese. Hævvi lij eevre aadtjetje gïejh.
– Men ih leah dejtie vuajneme?
– Manne aadtjen diekie båateme, jïh eah leah daesnie.

Aehtjie eelki gïejide kraanskodh.
– Goeredh gïejide raedtien mietie. Vuartesjh gubpede båetieh jïh man haaran dah dam bahhas ööleldihkie sijjiem laehpiejin!

Saavrehtæjja eelki vïssjelesvoetem dassedh, jïh soelkeni gosse aehtjien tjïelke asvem jïh tjoeperdimmiem vööjni, jïh dan minngesne veedtsi.
Dah fulkesadtin jïh fïerhtem gïejem kraanskoejin, gåabpatjahkh.
– Bahhas ovdaerpies darjomes! Astoe-aejkiestååkedimmieh!
Aehtjie sikneste snïrri.
– Ajve dan bahhas ovnuhteligs jabjoehvoeten gaavhtan ...
Dïhte damti guktie asve jïh sårkoe sov tjeapohken bïjre sneerrin guktie jallan buektiehti voejngehtidh.
– Daate dijjen skåltoe! Saavrehtæjjese tjåarvoeji.
– Mij dellie?
– Dijjieh mijjen maanah gåtjkoehtidie jïh haestede daan ovnuhtege darjoemasse jïh mijjem vïegkeldehtede ovgeahpan sjïdtedh.

Saavrehtæjja nuekie åådtjeme. Idtji guarkah man bïjre dïhte ammes ålma soptsesti, men daelie idtji vielie tööllh dïhte sutnjien tjåarvoeji jïh dåemiedi guktie darjoeji.
– Bahhas, man bïjre soptsesth?
– Dan bahhas bahhasvoeten bïjre amma!

Aehtjie njaelmiem dahpi. Dïhte don eerjeme jåartese tjuvtjiedi jïh soermine haepiehti gaajhkem lehkiem gusnie kroehkememaasjina lij moeride ryjvestamme jïh jåartesne kroehkeme.

– Daate bahhas baana mejnie dijjieh abpe mijjen jieliemassem eerjeminie. Jïh dovne luhpehts! Jïh bielelen mijjem gihtjeme!
Saavrehtæjja idtji maam gih guarkah.
– Cross-baana? Maam libie eerjeme? Ij leah mejtegh daesnie aarebistie. Akte eevre aevries onne såekie-boelte, mij ij saaht mïsse åtnasovvh!

Aehtjie åejjiem baertieli jïh deavan nille tjalki.
– Ij leah naan måane dijjine soptsestidh. Jabjohkh. Idie dijjieh maam gænnah guarkah! Jïh idie dijjieh maam gænnah pryöjjedh!
– Pryöjjadibie MAAM? Mijjieh libie gaajhkh luhpieh tjïelteste åådtjeme, jïh ij leah daesnie mij gænnah aarebistie. Lïhkemes gåetie lea gellie kilomeeterh daebpede ... daate sijjie ij mïsse akt jeatjah åtnasovvh. Lissine veartenen aevremes dajvesne årrobe jis ryöknh man gellie kvadraate-meeterh fïerhte almetje åtna. Hævvi edtjebe jïh BYÖREBE dam gåaroes dajvem mïsse akt nuhtedh mij ij leah naan jeatjah nåhtose! Jïh im gujht manne guarkah dov lea naan sjïeke laejhtedh. Jïjtjedh maanah hov åadtjoeh daesnie saavredh. LUSTESTALLEDH!

Aehtjien tjelmieh mahte tjaahpadovvin.
– Mij måanide daej lustesvoetigujmie jis ibie vielie naan jieliemassem utnieh? Gosse beetnegh nåhkelieh, jïh eah vielie gååvnesh cross-sygkelidie jïh lustesvoetide åestedh. Gosse ibie vielie maam gænnah utnieh! Guarkah? Ij mejtegh!

Saavrehtæjja aaj haassehke sjïdteme daelie.
– Ij mejtegh? Dijjieh hov gaajhkem utnede maam daarpesjidie! Gaajhkh vaerieh jïh guevtelh leah dijjen. Mijjieh jeatjebh ibie åadtjoeh geatskanidh gænnah! Jïh lissine dijjieh beetnegh åadtjode ryöktesth staateste, juktie gaajhkh dijjen dalhketjh åestedh. Doh urremes sygkelh, skovterh, gaajh stoerre bïjlh. Jïh hæhtjoeh gaajhkem lehkiem!

– Manne deejrim! Ih goh datne bajhkem gænnah guarkah! Vïenhth manne skovterh jïh ATV-sygkelh åastam lusten gaavhtan? IJJE! Manne orre skovterh jïh sygkelh daarpesjem dan åvteste guhkede sivilisasjovneste fealedem, gusnie daamtaj ij leah nedte tellefovnese! Orre skovtere lea mov jearsoesvoeten gaavhtan! Jïh stoerre bïjlem DAARPESJEM jis edtjem buektiehtidh dovne skovterh, bovtsh jïh sygkelh foeresjidh.

– Mannasinie ih maehtieh vaedtsedh jallh tjoejkedh, goh tjïelke saemieh darjoejin dejpeli ...?
– Vïenhth daan beajjetje bovtsh, mah leah vaane motovre-tjoejigujmie sijjeste almetjh, baejieh almetjh geatskanidh? Ij gåaredh bovtsigujmie gïehtelidh jis tjuara vaedtsedh ... jïh mannasinie mijjieh edtjebe ... dellie gujht datne aaj byörh gaajhkh dov daekieh doekedh jïh derhvie-gåetien sïjse juhtedh!

Aehtjie dan måarehks daelie. Idtji saaht guktie vïssjh daam digkiedimmiem jåerhkedh.
Ij leah mov naan nuepie gåaroes åejjieh dievhtedh. Dïhte fïnkese, jïh im daelie asth!
– Im guktie sïjhth jåerhkedh naemhtie digkiedidh, saavrehtæjjese snïrri jïh bïjlen vööste veedtsi.
Saavrehtæjja guhkies-soermine dan minngesne haepiehti.
Doene-hæjtan dej kraatjvehke saemiejgujmie. Eah gåessie gih madtjele.

Aehtjie guhkies sïlligujmie bïjlen vööste veedtsi, åvtelen faahketji tjöödtjesti. Gïejh skåajjen vööste jåerhkiejin. Dïhte skodti. Vaarri goske cross-sygkelem gaavni mij lij såemies skirrine dabranamme göökte belniej gaskesne.