Torvmosar held på mykje vatn
Torvmyrar finst oftast i lågare delar av terrenget. Men der det er meir nedbør enn fordamping, kan myra til og med dekkje høgder i terrenget. Dette blir kalla terrengdekkjande myr og er vanleg i Trøndelag. Torvmyrar er betydelege vassregulatorar som døyver flaum og tørke i naturen. Torvmosane kan bere omtrent 20 gonger si eiga vekt i vatn. Dette er på grunn av dei spesielle hyalincellene som finst i blada hos torvmosar. Hyalincellene manglar cellemasse, og heile volumet kan fyllast med vatn. Hyalincellene ligg mellom dei klorofyllhaldige cellene i blada. Dei held på evna si til å ta opp vatn sjølv om dei døyr.
Bakteriedrepande
Torvmosane produserer eit bakteriedrepande stoff, sphagnan, som hemmar rotning. Nedbrytarar, for eksempel bakteriar, trivst òg dårleg på grunn av lite oksygen (mykje vatn), låg temperatur og surt miljø i myra. Dette er grunnen til at plantane ikkje blir brotne ned til jord, men i staden langsamt byggjer eit stadig tjukkare lag med torv.
Det er avdekt rike arkeologiske funn i myr, til og med godt bevarte lik, som er fleire tusen år gamle. Det meste er funne under torvuttak til brensel. Sidan torvmosane veks så tett, døyr den nedre delen av plantane av lysmangel etter kvart som dei veks i toppen.
Tjern gror att
Når det daude plantematerialet ikkje blir brote ned, blir torvlaget stadig tjukkare. På denne måten vil torvmose som veks utover i eit lite tjern, etter kvart fylle heile tjerne til botnen, og ei myr blir danna. I løpet av suksesjonen, som gjerne tek fleire tusen år, vil plante- og dyresamfunn avløyse kvarandre etter kvart som miljøet på staden endrar seg.
Grøfting og klimaendring
Om myra blir grøfta, eller om klimaet blir varmare, vil ho tørke og miste evna si til å halde på vatn. Når det kjem luft til, vil torva brytast langsamt ned og frigjere store mengder karbondioksid og metan. Dersom dette blir ein tendens i stort omfang, kan det få ein sjølvforsterkande effekt på klimaendringane. Klimaendringar kan endre miljøet slik at livsvilkåra for fleire artar blir endra. Det kan utløyse ein suksesjon på same måten som fysiske inngrep gjer det.
Finn ut meir:
- Ulike artar torvmosar er ofte dominerande plantar på myr. Finn minst 5 andre artar som òg kan vere vanlege på ei myr.
- Ei myr kan vere i ulike suksesjonsstadium alt etter kvar på myra ein er. Kva del av myra meiner du har komme lengst i suksesjonen?
- Når ein skal studere plantesamfunn, gjer ein ruteanalysar eller linjeanalysar. Ruteanalyse passar for å studere plantelivet i eit homogent plantesamfunn. Linjeanalyse passar det å bruke når ein vil vise endringar i plantesamfunnet i eit område. Kva metode ville du bruke for å studere suksesjonen på myra?
- Kva er sphagnan?
- Torvmosen bevarer alt som kjem ned i myra. Nemn døme på kva ein har funne bevart i myr.
- Nemn grunnar til at ein bør bevare myrlandskap.
Relatert innhald
Nettside hos forskning.no
Nettside hos media.lynghei.no