Korleis er eksamensoppgåvene utforma?
Eksamensoppgåva består gjerne av eit breitt tema som dekker mange av kompetansemåla i naturfag. Saman med oppgåva kan du få gitt opp ei liste med forsøk eller andre praktiske oppgåver, der du skal velje ei av desse.
Du bruker førebuingstida til å setje deg inn i det temaet du har fått, og det forsøket du har valt.
Oppgåve 1. Enøk-tiltak
Tenk deg at du jobbar som energirådgivar. Ein familie på fire har kjøpt eit hus frå 1994. Straumrekninga er høg, og familien vil ha tips om korleis ho kan bli lågare.
Sjå Oppdrag: Foreslå enøk-tiltak for å få tips til korleis du kan gå fram ved ein slik førespurnad.
Kompetansemål i læreplanen
Mål for opplæringa er at eleven skal kunne
utforske og presentere teknologi knytt til eige utdanningsprogram og vurdere han i eit berekraftsperspektiv
bruke omgrepa energiovergang, energibevaring og verknadsgrad til å vurdere energiøkonomisering i bygg
undersøkje eigenskapane til ulike materiale og overflatebehandlingar og vurdere bruk av desse i eit berekraftsperspektiv
risikovurdere eigne forsøk og handtere avfallet frå desse på ein forsvarleg måte
Oppgåve 2. Teknologi og berekraft
Du skal utforske og presentere teknologi knytt til bygg- og anleggsteknikk og vurdere han i eit berekraftsperspektiv.
Aktuelle punkt
- Kva er teknologi? Gi døme.
- Korleis blir den aktuelle teknologien brukt i utdanningsprogrammet ditt?
- Kva fordelar gir denne teknologien?
- Vurder kva positiv og negativ innverknad teknologien kan ha på ei berekraftig utvikling.
- Kan teknologien knytast til eitt eller fleire av berekraftsmåla?
- Foreslå moglege forbetringar av teknologien.
Forsøk
Her må aktuelle forsøk tilpassast den problemstillinga du har jobba med.
Kompetansemål i læreplanen
Mål for opplæringa er at eleven skal kunne
utforske og presentere teknologi knytt til eige utdanningsprogram og vurdere han i eit berekraftsperspektiv
undersøkje eigenskapane til ulike materiale og overflatebehandlingar og vurdere bruk av desse i eit berekraftsperspektiv
bruke omgrepa energiovergang, energibevaring og verknadsgrad til å vurdere energiøkonomisering i bygg
utforske ei sjølvvald problemstilling knytt til eige utdanningsprogram, presentere funn og argumentere for val av metodar
Oppgåve 3. Materiale og overflatebehandlingar
Du skal bygge ein platting. Vurder aktuelle materiale og overflatebehandlingar, og foreslå det materialet og den overflatebehandlinga du meiner vil eigne seg best.
Aktuelle punkt
- Vurder aktuelle materiale og overflatebehandlingar.
- Planlegg eit forsøk der du skal undersøke effekten av nokre overflatebehandlingar.
- Forklar og vis korleis du vil gjennomføre eit slikt forsøk.
- Korleis vil du gå fram for å risikovurdere forsøket?
- Kva gjer du med eventuelt avfall frå forsøket?
- Gi ei kort oversikt over livsløpet til eit ferdig produkt, og vurder kor berekraftig produktet vil vere.
Kompetansemål i læreplanen
Mål for opplæringa er at eleven skal kunne
- undersøkje eigenskapane til ulike materiale og overflatebehandlingar og vurdere bruk av desse i eit berekraftsperspektiv
risikovurdere eigne forsøk og handtere avfallet frå desse på ein forsvarleg måte
utforske ei sjølvvald problemstilling knytt til eige utdanningsprogram, presentere funn og argumentere for val av metodar
utforske og presentere teknologi knytt til eige utdanningsprogram og vurdere han i eit berekraftsperspektiv
Oppgåve 4. Helse og livsstil
Vel eit aktuelt helse- og livsstilsspørsmål som du drøftar, eller ta utgangspunkt i ein av casane i artikkelen Livsstilsvanar hos norske ungdommar.
Presenter det du finn ut.
Tips!
På sida Livsstilen din ligg det eit rekneark som inneheld resultat frå ei stor undersøking om livsstilen til ungdom.
Vel deg ut eitt eller nokre få område som du undersøkjer nærare. Lag grafiske framstillingar, og presenter det du finn ut.
Aktuelle punkt
- Kva blir meint med helse?
- Kva er livsstil?
- Kva er samanhengen mellom helse og livsstil?
- Kva meiner du kjenneteiknar god helse?
- Kvifor er spørsmålet du har valt, aktuelt?
Korleis kan du kople spørsmålet til andre kompetansemål i læreplanen?
På kva måte er det å ha god helse viktig i det framtidige yrket ditt?
Forsøk
Forslag til forsøk
Forsøk: Påvising av monosakkarid
Forsøk: Påvising av protein og karbohydrat i mjølk
Kompetansemål i læreplanen
Mål for opplæringa er at eleven skal kunne
drøfte aktuelle helse- og livsstilsspørsmål og vurdere kor påliteleg informasjonen frå ulike kjelder er
gjere greie for funksjonane til nokre næringsstoff og diskutere kvifor eit variert kosthald er viktig i eit helse- og berekraftsperspektiv
risikovurdere eigne forsøk og handtere avfallet frå desse på ein forsvarleg måte
Oppgåve 5. Mat og helse
Framfor deg har du eit utval matvarer (til dømes mjølk, sukker, mjøl, potetmjøl, olivenolje, eple, eggekvite).
- Planlegg eit forsøk der du skal undersøkje innhaldet av eitt eller fleire næringsstoff i desse matvarene (til dømes påvise stivelse eller protein).
- Forklar og vis korleis du vil gjennomføre eit slikt forsøk.
- Korleis vil du gå fram for å risikovurdere forsøket?
- Kva gjer du med eventuelt avfall frå forsøket?
Gjer kort greie for funksjonen til det næringsstoffet du har valt.
- Kva blir meint med næringsstoff?
- Vel eitt eller fleire næringsstoff. Gjer greie for oppbygging, bruk og kjelder.
- Forklar og vis korleis du kan påvise desse næringsstoffa.
- Kva meiner vi med eit variert kosthald?
Kva er samanhengen mellom kosthald og helse?
På kva måte er godt kosthald og god helse viktig i det framtidige yrket ditt?
- Kommenter påstanden "Det er ikkje berekraftig å ete kjøtt".
Forsøk
Forslag til forsøk
Forsøk: Påvising av monosakkarid
Forsøk: Påvising av protein og karbohydrat i mjølk
Kompetansemål i læreplanen
Mål for opplæringa er at eleven skal kunne
gjere greie for funksjonane til nokre næringsstoff og diskutere kvifor eit variert kosthald er viktig i eit helse- og berekraftsperspektiv
drøfte aktuelle helse- og livsstilsspørsmål og vurdere kor påliteleg informasjon frå ulike kjelder er
risikovurdere eigne forsøk og handtere avfallet frå desse på ein forsvarleg måte
Oppgåve 6. Presenter ei sjølvvald problemstilling
I løpet av skuleåret har du jobba med ei sjølvvald problemstilling. Presenter det du har funne ut, og argumenter for den metoden du valde å bruke.
Aktuelle punkt
- Kvifor valde du denne problemstillinga?
- Kva hypotesar har du jobba med?
- Korleis undersøkte du om hypotesane stemde?
- Kva fann du ut?
- Korleis heng det du har funne ut, saman med andre emne i naturfag og andre fag?
- Korleis er det du har funne ut, relevant for utdanningsprogrammet ditt?
Forsøk
Her må aktuelle forsøk tilpassast den problemstillinga du har jobba med.
Kompetansemål i læreplanen
Mål for opplæringa er at eleven skal kunne
utforske ei sjølvvald naturfagleg problemstilling, presentere funn og argumentere for val av metodar
risikovurdere eigne forsøk og handtere avfallet frå desse på ein forsvarleg måte
utforske og presentere teknologi knytt til eige utdanningsprogram og vurdere han i eit berekraftsperspektiv
Oppgåve 7. Energiøkonomisering i bygg
Gi ei oversikt over ulike tiltak som er aktuelle ved energiøkonomisering i bygg.
Aktuelle punkt
- Kva blir meint med energiøkonomisering?
- Gi eit døme på ei energikjede. Bruk dette til å forklare kva som blir meint med energiovergang og verknadsgrad.
- Foreslå tiltak som gjer at vi kan spare energi i eit bygg.
- Vurder fordelar og ulemper ved nokre av tiltaka, og foreslå kva tiltak som vil vere best i ulike situasjonar.
Kompetansemål i læreplanen
Mål for opplæringa er at eleven skal kunne
bruke omgrepa energiovergang, energibevaring og verknadsgrad til å vurdere energiøkonomisering i bygg
utforske ei sjølvvald problemstilling knytt til eige utdanningsprogram, presentere funn og argumentere for val av metodar
utforske og presentere teknologi knytt til eige utdanningsprogram og vurdere han i eit berekraftsperspektiv
Oppgåve 8. Berekraftige materiale og overflatebehandlingar
Gi ei kort oversikt over nokre vanlege materiale i bygg- og anleggsteknikk, og vurder kor berekraftig bruken av desse er.
Aktuelle punkt
- Korleis kan vi dele inn materiale i grupper etter kva slags eigenskapar dei har?
- Kva materiale frå bygg- og anleggsteknikk kjenner du til?
- Vel eitt materiale eller ei gruppe materiale som du beskriv meir detaljert, til dømes
- eigenskapar
- pris
- berekraft
- overflatebehandling
- Kva faktorar avgjer kor berekraftig eit materiale er?
- Korleis kan overflatebehandling endre eigenskapane til materialet?
- Korleis påverkar overflatebehandlinga kor berekraftig materialet er?
Kompetansemål i læreplanen
Mål for opplæringa er at eleven skal kunne
- undersøkje eigenskapane til ulike materiale og overflatebehandlingar og vurdere bruk av desse i eit berekraftsperspektiv
risikovurdere eigne forsøk og handtere avfallet frå desse på ein forsvarleg måte
utforske ei sjølvvald problemstilling knytt til eige utdanningsprogram, presentere funn og argumentere for val av metodar
utforske og presentere teknologi knytt til eige utdanningsprogram og vurdere han i eit berekraftsperspektiv
Kjelde
Utdanningsdirektoratet. (2020). Læreplan i naturfag (NAT01‑04). Fastsatt som forskrift. Læreplanverket for Kunnskapsløftet 2020. https://www.udir.no/lk20/nat01-04