Samsvarsbøying
I norsk bøyer vi adjektivet i samsvar med substantivet det står til:
Hankjønn | Hokjønn | Inkjekjønn | Fleirtal |
|---|---|---|---|
ein raud genser | ei raud jakke | eit raudt skjørt | raude sokkar |
den raude genseren | den raude jakka | det raude skjørtet | dei raude sokkane |
Det same gjer vi i tysk:
Hankjønn | Hokjønn | Inkjekjønn | Fleirtal |
|---|---|---|---|
ein roter Pulli | eine rote Jacke | ein rotes Kleid | rote Socken |
der rote Pulli | die rote Jacke | das rote Kleid | die roten Socken |
Men vi bøyer adjektivet berre når det står framfor substantivet. Når det står aleine, er det ubøygd:
Der Pulli ist rot. Die Jacke ist rot. Das Kleid ist rot. Die Socken sind rot.
Finn ut
- Korleis oppfører norske adjektiv seg når dei står som predikativ (aleine)?
- Svaret kan du finne slik: Lag fire norske setningsdøme etter mønsteret "der Pulli ist rot". Pass på å få med deg eit hankjønnsord, eit hokjønnsord, eit inkjekjønnsord og eit ord i fleirtalsform. Då vil du sjå med éin gong om tysk og norsk er like på dette punktet eller ikkje.
Svar
På dette punktet har norske adjektiv faktisk meir bøying enn tyske! Norske adjektiv skal bøyast i samsvar med substantivet dei beskriv, sjølv om dei står aleine: Han er snill. Ho er snill. Barnet er snilt. Dei er snille.
Nokre nyttige fagomgrep
Dersom du ikkje hugsar omgrepa frase og attributiv og predikativ stilling, bør du kort friske opp kunnskapane.
Frasar
- Frasar er to eller fleire ord som høyrer saman.
- Ein substantivfrase til dømes er ofte sett saman av ein artikkel, eit adjektiv og eit substantiv: den snille jenta.
- Substantivet er "sjefen" i frasen. Sagt med eit fagomgrep: Substantivet er kjernen eller overleddet i frasen.
- Artikkelen og adjektivet derimot er underledd, dei må tilpasse seg substantivet.
- Artikkel og adjektiv får samsvarsbøying. Med det meiner vi at kjønn og tal på substantivet avgjer kva slags endingar dei får.
Attributiv og predikativ stilling
- Når adjektivet står framfor substantivet, seier vi at det er brukt attributivt: ein snill gut. Adjektivet er då ein del av substantivfrasen.
- Når adjektivet står aleine etter å vere eller å bli, seier vi at det er brukt predikativt: Guten er snill.
Øving 1: Bestemt artikkel + adjektiv + substantiv
Hankjønn | Hokjønn | Inkjekjønn | Fleirtal |
|---|---|---|---|
der blaue Pulli | die blaue Jacke | das blaue Kleid | die blauen Socken |
Øving 2: Ubestemt artikkel + adjektiv + substantiv
Hankjønn | Hokjønn | Inkjekjønn | Fleirtal |
|---|---|---|---|
ein blauer Pulli | eine blaue Jacke | ein blaues Kleid | blaue Socken |
Øving 3: Bestemt/ubestemt artikkel + adjektiv + substantiv
hankjønn | Hokjønn | Inkjekjønn | Fleirtal |
|---|---|---|---|
der blaue Pulli | die blaue Jacke | das blaue Kleid | die blauen Socken |
ein blauer Pulli | eine blaue Jacke | ein blaues Kleid | blaue Kleider |