Spania

Den italienske sjøfararen Kristoffer Columbus kom til Amerika på slutten av 1400-talet, då han var på oppdrag for det spanske kongehuset. Frå dette kontinentet tok spanjolane med seg mellom anna smaksbomber som paprika og chili, men òg kakaobønner. Dette formar den spanske matkulturen i dag gjennom sterk, fargerik mat og ein lidenskap for sjokolade.

Både før i tida og i dag er det heilt vanleg å handle råvarene på lokale torg og marknader. Her finn du råvarer til alle måltid: frukt, grønsaker og mykje sjømat og dessutan ferskt og spekt kjøtt. Tomatar er svært viktig i det spanske kjøkkenet. Det blir produsert mykje tomatar i Spania, og dei blir brukte både rå, kokte, friterte, gratinerte, som saus, supper og i gryterettar.

Skikken med tapas begynte i regionen Andalucía. Det som karakteriserer tapas, er smårettar og fingermat, men det kan òg inkludere avanserte rettar med høg kokekunst frå restaurantar med Michelinstjerner. Ingrediensane vi ofte bruker til tapas, er oliven, olivenolje, kvitlauk, tomatar, sitron, kveite, mjølk som ost eller yoghurt, fisk og skaldyr. I Spania, som i mange andre land i Europa, er ikkje tilgangen på ferske råvarer noko problem. Derfor speler smaken til råvara og kor fersk ho er, hovudrolla når det blir laga tapas. Det finst òg regionale forskjellar av tapas.

Klassiske retter til tapas kan vere:

aceitunas

oliven

chuletones

ein slags T-bein-steik

artiskokkhjarter

ofte i persille og sitron

gazpacho andaluz og salmorejo

kalde tomatsupper

paella valenciana

ein variant av paella

bacalao

fiskegryte med klippfisk

calamares fritos

fritert blekksprut

pinchos de pollo

kyllingspyd, i fleire variantar

pollo al ajillo

kylling i kvitlauk

patatas bravas

poteter i tomatsaus

manchego eller annan ost

ostebitar serverte med minikjeks

champiñones al ajillo

sjampinjongar i kvitlauk

patatas al ajillo

potetar med kvitløk

pimientos rellenos

fylte paprikaer

jamón

spekeskinke, det kan vere curado, serrano, ibérico eller anna spansk skinke

Spania er det landet i verda med størst vinmarkareal, og det er den tredje største vinprodusenten i verda. Berre Frankrike og Italia produserer meir. Det blir produsert vin over heile landet, frå Atlanterhavet til Middelhavet, i innlandet, på kysten og på øyane. Klima, druer og produksjonsteknikkar skil vinane frå kvarandre.

Nokre kjende spanske vinar:

• Raudvinar frå Rioja-området. Dette området er kjent for fatlagrede vinar av god kvalitet.

• Cava er spanjolane sitt svar på sjampanje. Det er ein musserande vin som blir laga på same måte som sjampanje, det vil seie at den andre gjæringa går føre seg på flaske.

• Sherry er ein sterkvin som blir laga sørvest i Spania.

Spanjolane elskar òg å bruke mykje pengar og tid på mat. Dei startar ofte med ein lett frukost som består av ein espresso og eit bakverk av det søte slaget. Ofte sluttar første del av arbeidsdagen klokka 13, og då samlast mange på barar til snacks, tapas og ein aperitiff. Etter ein time kjem dagens hovudmåltid (la comida). Dette er ein avslappande lunsj med fleire rettar, ofte forrett, hovudrett og dessert. Mange tek seg òg ein liten siesta før arbeidet startar igjen klokka 16. Arbeidsdagen kan vare til klokka 20. Då kan det vere ein ny time med tapas, og dagen blir avslutta med kveldsmat (la cena) rundt klokka 22. Dette måltidet kan òg bestå av fleire rettar.

Under finn du ein interaktiv presentasjon av mat og drikke frå Spania. Han er tilpassa skjermlesar, men innhaldet er òg framstilt med rein tekst med bilete lenger ned på sida.

Presentasjon av mat og drikke frå Spania (ikkje interaktiv)

Her er eit utval av nokre kjende råvarer, rettar og drikkevarer frå Spania.

Paella

Paella er ein av Spanias nasjonalrettar. Paella er kokt ris krydra med mellom anna safran, og retten kan ha stykke av fugl, fisk, skaldyr, kjøtt eller krydra pølse. Du kan lage han som rein sjømatpaella, grønsakspaella eller blande alt i ei og same panne.

Gazpacho

Ei kald suppe som kan serverast både raud og kvit. Retten blir rekna som ein annan av Spanias nasjonalrettar. Han blir laga av fleire råvarer, og tomat er ofte ei av dei. Retten har opphav i Andalucía. Alle grønsakene blir hakka, blir freste i panne og blir deretter mosa med stavmiksar. Blir servert kald!

Tortilla

Tortilla de patatas er ein velkjend potetrett frå Spania og er vanleg å servere på tapasbordet. Han består av potetskiver, lauk og egg som blir steikt som ei kake i steikepanna. Han kan òg varierast med ulike typar fyll og krydder.

Aioli

Mange trur dette er ein fransk dressing, men han er opphavleg frå Spania. Det er majones med ein god dose kvitlauk. Ein kald klassisk saus som finst på tapasbordet og passar til dipp, kjøtt og fisk.

Chorizo

Chorizo er ei spansk pølse som er viktig for den spanske matkulturen og blir brukt mykje i matlaginga. Ho blir vanlegvis laga av røykt svinekjøtt. Den raude fargen og smaken kjem frå røykt paprika. I hovudsak er det to typar: ein som du kan ete slik vi et spekemat her i Noreg, og ein annan type som må kokast. Chorizo kan varierast og setjast smak på med kvitlauk, vin og spesielle lokale krydder.

Serranoskinke

Ei skinke med historie heilt tilbake til antikken. Skinka blir produsert over heile Spania, men namnet serrano betyr "frå fjella". Skinka har ein mild og nøtteaktig smak, som kjem av at ho blir lufttørka i fjelluft i område med tørre somrar og kalde vintrar.

Churros

Fritert spansk dessert laga av vassbakkelsedeig. Desse blir sprø, rulla i kanel og sukker og serverte med salt karamellsaus og sjokoladesaus.

Manchego

Manchego er ein kjend fast ost frå Spania som blir laga av fåremjølk. Osten har den geografiske opphavsnemninga PDO frå EU, noko som betyr at han berre kan produserast innanfor eit visst område, av ein spesiell type saus og på spesielle produksjonsvilkår.

Sangria

Sangria er ein kjend tradisjonell drikk frå Spania og finst i ulike variantar. Den består som oftast av ei blanding av vin, eventuelt anna alkoholhaldig drikke, og frukt. Den blir servert iskald, gjerne i store mugger.

Sherry

Sherry er ein sterkvin som blir laga i distriktet som ligg heilt sør i Spania rundt dei tre byane Jerez de la Frontera, Sanlúcar de Barrameda og El Puero de Santa María. Sherrynamnet er verna på same måte som sjampanjenamnet.