Hopp til innhold
Fagartikkel

Gaptavuekieh

Datne ussjedamme guktie mijjieh gåårvedamme maam akt soptseste? Gapta, voedtegh jïh tjohph sjeavohts gïelem utnieh. Joekoen hijven dam guarkedh.

Vuekieh gaptaj bïjre

  • Åvtelen goh nïejth skyllin, dellie ajve akte læstoe gaeptesne. Båarasommes vuekien mietie nyöjtetjh akte kruana læstoem göödtin. Kruana lea maanaj klaerie jïh gaskestalla nyöjtetje jallh noere nïejte.
  • Daelie såemies akte rööpses læstoem nyöjtetjidie beaja, nyjsenæjjan klaerie guedtedh.
  • Båeries almetjh goh maadter-aahka aktem plaave læstoem göödti. Plaave klaerie lea båeries almetji klaerie, maadter-aahkaj vuj gaarmanæjjaj jïh baerniej.
  • Jis sjuejiem vedtedh dellie gaeptiem, tjohpem jallh tråajjoem mådtsode tsaekieh.
  • Vuekien mietie dah mah aarpijinie sjïdteme, geellen jallh gåmman voedtegh, boenge-skuvmieh jallh tjohph göödtin.

Vuekieh tjohpi bïjre:

  • Nyjsenæjjah jïh nïejth maehtieh tjohpine gærhkosne tjahkasjidh, jïh gosse byöpmedieh.
  • Gaarmanæjjah edtjieh tjohpem åejjeste vaeltedh gosse gærhkosne jïh byöpmedieh.
  • Jis baernieh tjohpine tjahkasjieh byöpmedieh, dellie beapmoeh tjohpese vuelkieh.

Vuekieh gaamegi bïjre:

  • Aajne båeries jïh nåajsan nyjsenæjjah maehtieh låapoe gaamegigujmie vaedtsedh.
  • Låapah gaamegh nåajsan nyjsenæjjide jïh båeries almetjidie sjiehteles.
  • Gaamegidie tjoerh målsodh biejjeste beajjan, olles vælnjan sjïdth.

Vuekieh voedtegi bïjre

Naemhtie voedtegidie gaaredh

  • Voestegh edtjh voedth-garhtsem gaamegen gåvlese debriehtidh.
  • Mænngan roejesen bïjre, sisnjelistie jïh ålkoebealan juelkien bïjre vuelhtie jïh bæjjese gaaredh.
  • Duahpa edtja juelkien ålkoe-bielesne årrodh.

Duahpa/duahpedh

  • Laejkie-duahpah böösetjen jïh gaarmanæjjan voedtegisnie edtjh klaeride pleentedh.
  • Laejkie-duahpah nyöjtetjen jïh nyjsenæjjan voedtegisnie edtjh klaeride tjomhpi mietie årrodh.

Gaaltije

Dunfjeld, M., Steinfjell, U.,Vangberg, Å jïh Westerfjell. N.A. (2018) Aerpiemaahtoe - Åarjelsaemien duedtien baakoeh. Saemien Sïjte