Gieddebargu: Mikroplástta gávdnat
Dán iskosis galgabehtet gávdnat mikroplástta muhtin guovllus man ieža válljebehtet.
Iskosiid váldit
Váldet iskosiid das máid áigubehtet guorahallat. Dán geahččaladdamis eat mearrit mikroplásta konsentrašuvnna, nu ahte iskosa voluma dahje mássa ii leat nu dehálaš. Heivehehpet hivvodaga iskusbohttalliidda/-lásiide maid geavahehpet.
- Sedimenta
Váldet iskosiid iešguđet sajiin čáhceravddas dahje fiervvás. Geavahehpet unna ruovdegoivvoža ja bidjet iskosiid iskuslásii. - Luoddagavjjat
Geavahehpet unna guštaža (mii ii leat plásttas ráhkaduvvon) čohkket luoddagavjjaid. Bidjet daid iskuslásii. - Čáhci
Geavahehpet planktonhoava čohkket čáhceiskosa. Muitet bassat hoava bures ovdagihtii. Molssaeaktun sáhttá leat čohkket čázi njuolga iskusbohttalii ja filtarastit dan skuvllas/labas.
Váruhehpet amas nuoskkidit iskosiid. Rusttegat maid geavahehept, fertejit leat ráidnasat. Syntehtalaš biktasat sáhttet luoitit mikroplástta ja boahtit iskosiidda.
Sirren - sedimenttat, luoddagavjjat dahje kosmetihkka
- Ráhkadehpet gárvvisin gallejuvvon sálteluvvosa: Luvvebehtet 35 g NaCl 100 mL čáhcái.
- Bidjet iskosa cearkelásii. Doidilehpet vel čáziin vai buot boahtá mielde.
- Lasihehpet sálteluvvosa iskosii. Fierrubehtet.
- Geavahehepet civccona dahje pipeahta váldit eret plástabihtáid mat govdot.
- Lasihehpet vel eambbo sálteluvvosa. Fierrubehtet ja váldet eret plástabihtáid.
- Diktet iskosa orrut jaska muhtin áiggi (áinnas nuppe beaivái).
- Njorrebehtet bajimus oasi čázis filttara čađa mii lea ráhte siste.
- Jorgubehtet filttara ja fievrridehpet sisdoalu petrilihttái.
Sirren – čáhceiskosat
- Njorrebehtet iskosa filtara čađa mii lea ráhtes.
Jorgubehtet filtara ja fievrridehpet sisdoalu petrilihttái.
Analysa
- Geavahehpet stereostuoridanláse dahje mikroskohpa ohcat plástabihtáid.
- Geavahehpet pinseahta daje nálu čuoggut bihtáid. Cavgileapmin lea ligget nálu ja čuoggut partihkala iskan dihte šolgá go. Jus šolgá, de lea áibbas vissásit plástta. Fuomáš ahte eai buot plástasorttat šolgga.
- Govvebehtet plástapartihkkaliid mobiillain stuoridanláse/mikroskohpa okulára čađa.
Guđege plástapartihkkala olis registrerebehtet hámi, sturrodaga, ivnni, logu ja gáldu. Geavahehpet Miljølære.no plástaleksikona gávnnahit guđe plástta lehpet gávdnan:
Bajilgovva das mo iešguđet plástasorttat leat olggosoaidnit Miljølære.no siddus
- Ráhkadehpet bajilgova iešguđet plástasorttain maid lehpet gávdnan.
- Makkár mikroplástagáldut leat dehálepmosat?
- Mo mii geavaheaddjit sáhttit váikkuhit dasa ahte mikroplásta luonddus geahpiduvvošii?
- Gallejuvvon natriumkloriidaluvvosid lea čoahkkisvuohta 1,2 g/mL. Mii plástasorttaid jáhkkimis ii govddo gallejuvvon sálteluvvosis?
- Mo mii plástasorttaid čoahkksivuođa vuođul roavvát sáhttit gávnnahit maid plástasorttaid mii leat gávdnan?
- Guorahallet bivttasbassanbussiid mat čohkkejit mikroplástta
- Guorahallat mikroplásttasisdoalu kosmetihkas.