Møte med kunst frå tidlegare tider

I: Intervju

K: Kristine Hardeberg

I: Då er vi her, de og eg, programleiar Oda, med deg, kunsthistorieformidlar Kristine Hardeberg.

K: Ja, hei. Tusen takk for at eg fekk komme. Veldig hyggeleg.

I: De er så heldige å gå på linja kunst, design og arkitektur, og i dag skal vi snakke og fordjupe oss litt i kunst i samfunnet og kunsthistorie, som du jo er driven på å formidle og kan mykje om.

K: Ja, og det er morosamt, det er noko av det første eg må seie, kunsthistorie er faktisk morosamt, det er gøy.

I: Ja.

K: Det er heilt sant.

I: Vi skal jo sjå kunsthistoria frå langt tilbake opp mot samtidskunsten, og sjå korleis vi kan trekke linjer, forstå dagens kunstuttrykk og dei visuelle uttrykka med kunsthistoria og alle som har skapt kunst før oss. Og de, då, som skal ut og skape kunst sjølve.

K: Ja, absolutt. For dykk, anten de veit det eller ikkje, så står de på skuldrene til dei som har skapt kunst opp igjennom hundreåra. Sånn har det vore til alle tider. Alle har lært av dei som kom før, og så går ein ut og skaper sitt eige uttrykk.

I: Kva er restaurantmetoden?

K: Restaurantmetoden er rett og slett det at du må behandle eit stort kunstmuseum eller eit galleri som om det var ein restaurant. No skal eg forklare. Eg var 17 år gammal første gong eg kom til Louvre, det store museet i Paris; det er kanskje det største museet i verda. Eg hadde gledd meg veldig mykje, eg skulle sjå Mona Lisa av Leonardo da Vinci, hadde stått i kø ei æve, følgde etter alle saman inn der og såg biletet. Og det var fint nok det, men eg var veldig fort fylt av ei kjensle av … Eg var berre sliten. Og eg var skuffa over meg sjølv, for eg greidde liksom ikkje å synast det var så stas, fordi eg var berre sliten. Og det var kunst overalt, ikkje sant? Det var statuar og bilete kvar enn eg såg. Eg hadde eigentleg mest lyst til å gå, men eg kunne jo ikkje det. Eg måtte jo sjå så mykje som mogleg når eg først var der, og det …

No er de heldige for de lærer det no, ikkje gjer det! Gå inn i eit museum, og så ser de nokre få ting, akkurat som restauranten. Altså, du går ikkje inn på ein restaurant og seier til kelneren at no skal eg prøve å ete så mykje som mogleg og ete alle rettene, du gjer jo ikkje det. Ein tek eit utval, ikkje sant? Og viss ein ikkje heilt veit, så spør ein på førehand, sjekkar kanskje på nett eller spør om råd, og det kan de gjere.

I: Og så er det jo veldig interessant, fordi i kunsthistoria har vi jo mange epokar, det er mange uttrykksformer, og det visuelle forandrar seg: fargebruk, teknikkar, alt dette her. Og så er det likevel … Du kan liksom kjenne deg igjen i ulike tiår eller hundreår, då, i kunsten. Og det er det som også er så fascinerande, og som eg tenker du forklarer veldig bra med denne metoden, at det er lov å gjere kunsten til din. Du treng ikkje å like Mona Lisa fordi …

K: Heilt rett.

I: Du treng ikkje så mykje forkunnskapar for å finne ut at dette er det uttrykket som snakkar til meg, det gjer noko inni meg. Anten det er at du kanskje blir provosert eller glad eller trist, men du kjenner at det bevegar deg, og då er du allereie påkopla kunsten.

K: Det er heilt rett, og veit du kva, det var ein russisk forfattar som sa at rolla til kunstnaren ikkje er å svare på spørsmåla, rolla til kunstnaren er å stille spørsmåla. Då kan de tenke at de ikkje skal tenke: "å nei, eg er sikkert dum for eg forstår ikkje det kunstverket”. Det er ikkje sikkert kunstnaren forstår det heller. Altså, ein har slengt ut dei kunstverka for at vi skal finne ut kva dei seier oss. Kanskje du liker eit bilete, mens sidemannen liker eit anna, og det er heilt i orden. For det har med kva assosiasjonar vi får å gjere. Ein ting som eg synest er litt gøy å seie, er at de ikkje treng å vere meistrar i kunsthistorie for å synast at kunsthistorie er gøy, for dei aller flinkaste, det er småungar. Så viss du har småsøsken ... Eller lån eit nabobarn og ta det med på kunstutstilling. Det er veldig lurt, for dei er flinke. Dei går rett inn og så stiller dei spørsmåla og er ikkje redde for å seie at “det var stygt, det var fint, og kvifor sånn? "

Og ver nysgjerrig! Nysgjerrigheit er det beste ein kan ha når ein veks opp, og inn i vaksenlivet også. Alle småbarn er nysgjerrige, og det er derfor dei lærer så mykje, og det er derfor dei synest verda er så spennande. Så viss ein kan halde fram med å stille spørsmål, det ein ikkje forstår, spør. Eg bruker å seie at kunstverk er nærast som sånne brev frå underbevisstheita di. Det som du veit utan å vite det. Sånn at viss det er eit bilete som treffer deg, så skal du ta litt vare på det.

Men viss vi spolar tilbake, viss vi går cirka 2000 år tilbake i tid, pluss minus nokre hundre år, for å gjere det litt røft, då har vi antikken. Den greske antikken og så deretter den romerske antikken, som stod for det største både innan arkitektur, kunst og vitskap og så vidare. No skal eg ikkje snakke mykje om det no, men så krasja jo antikken med Romarrikets fall, som vi seier. Roma blei øydelagd. Då er vi cirka i år 400, og så kom vi inn i mellomalderen som var tusen år med veldig mykje vanskar i Europa. Det var mykje krig, det var mykje elende, det var folk som var på flukt på kryss og tvers av Europa i nesten tusen år. Og då er det ikkje så veldig bra å setje seg ned og måle bilete og bygge kyrkjer, når du skal redde livet ditt. Så det er nærast som om kunsten og vitskapen rømde inn i klostera. Og han blei ikkje øydelagd, men han forandra seg nesten ikkje på tusen år.

I: Altså kunstuttrykket og metodar og fargebruk, altså alt?

K: Ja, dei gjorde ting veldig likt i nesten tusen år.

I: Det er jo kjempespennande for dykk å sjå på det.

K: Ja, absolutt. Viss du ser eit bilete måla i år 400 og eit bilete måla i år 1300, så er det ikkje veldig ulikt, men så ... No skulle vi hatt ein sånn trommesolo her.

I: Trommevirvel.

K: Ja. Fordi så kjem renessansen, og då forandra alt seg på veldig kort tid. Cirka år 1400 begynte det med at det blei litt meir orden i sysakene, kan vi seie, i Europa. Det begynte å bli noko fungerande, sånne bystatar. Altså, byane var jo land. Og kjernepunktet var Firenze i Italia. Til den vesle byen i Toscana, dit kom alle. Anten dei var arkitektar, bilethoggarar eller målarar, men også filosofar og statsfolk, og så vidare og så vidare. Der forandra alt seg. Plutseleg blei det krav til at kunsten skulle vere realistisk, han skulle vere vakker, bygningane skulle vere harmoniske. Og kor gjekk blikket? Jo, tilbake til antikken, frå før Romarrikets fall. Så reiste dei ned. Og hugs, dei hadde ikkje noko anna enn ridehestar og beina sine, då drog dei til Roma og gjorde skisser av desse ruinane, av sånne bogegonger og søyler og sånt. Og så drog dei tilbake til Firenze og bygde hus, og det blei det vi kallar renessansearkitektur, med søyler, bogar, tverrliggarar. Harmonisk. Det er i botn og grunn det vi framleis bygger den dag i dag. Det er restar av renessansearkitekturen.

I: Det er veldig interessant.

K: Ja, det er kjempespennande.

I: Ja. Og nettopp det du seier med korleis vi kan sjå at både arkitekturen og kunsten speglar samtida, samfunnet som kunstnaren har levd i. At kunsten fortel om verdshistoria også.

K: Det er så spennande, for eg trur det som skjer i ein sånn periode, det var optimisme. Det var veldig stor optimisme, og då begynner kreativiteten å koke, og så tiltrekker dei seg kvarandre. Så alle saman, både Leonardo da Vinci, Michelangelo, Botticelli, alle dei her, alle skulle til Firenze, og så påverka dei kvarandre. Og det skjedde så mykje, men det skjedde også mykje på det politiske planet. Det blei meir demokrati, det begynte då. Du fekk eit menneskesyn, humanismen vaks fram, alle menneske betydde noko.

Men så, det som er viktig å seie, det er at Kyrkja var hovudarbeidsgivar for desse kunstnarane og arkitektane i hundrevis av år. Det blei bygd kyrkjer, det blei måla bilete av Maria med barnet og så vidare. Det var det som var hovudarbeidet, altså kunstnarane fekk oppdrag, og så gjorde dei det. Det forandra seg mot slutten av 1500-talet. Fordi då blei kyrkja delt i to, den katolske kyrkja og den protestantiske kyrkja, og den protestantiske ville ikkje ha kunst. Og det var ein kjempekrise for desse kunstnarane, ikkje sant? Plutseleg var det ikkje nokre oppdrag lenger.

I: Kvifor vilje dei ikkje ha kunst?

K: Fordi dei meinte at ordet skulle stå åleine. At kunsten var …

I: Distraherande?

K: Distraherande, ja. Det skjedde ikkje i den katolske verda, altså Italia, i mesteparten av Frankrike og så vidare, der blomstra kunsten meir enn nokosinne. Det er det som er barokken, der det berre tek heilt av, liksom. Også i arkitektur, ein dyttar på mange sånne halvsøyler, sånne pilastrar, utan annan grunn enn at det skal vere vakkert, ikkje sant?

I: Ja, overdådig, det er det eg også tenker sånn ...

K: Veldig overdådig.

I: Frodig, fyldig.

K: Ja, og akkurat som det uttrykket “less is more”, det gjaldt ikkje i det heile. Det var liksom absolutt ikkje. Og så er det nesten som at dei på den katolske sida av Europa såg på dei andre og sa “skal ikkje de ha kunst, de, då?" "Ja, men då skal vi ha dobbelt så mykje, eller tre gonger så mykje"" Men det som også skjedde i den delen av Europa, i nokre av dei protestantiske områda, så gjekk det faktisk litt betre med kunsten, mellom anna i Nederland.

I: Ja!

K: For Nederland blei store på handel, og der fekk du rike menneske som kunne kjøpe kunst, og dei ville ha bilete av heilt vanlege menneske som gjer heilt vanlege ting, altså ikkje religiøse bilete. Dei ville ha bilete av folk som et og drikk og les brev og dummar seg ut og alt mogleg sånt. Og då blei det ein ny kunstart som vaks fram. Og den kan de gjerne sjekke ut, for det er spennande.

I: Ja, kva kallar du den, då?

K: Den kallar vi sjangermåleri eller genremåleri. Og der kan du finne mellom anna Vermeer, og du har ein som heiter Jan Steen, og du har mange andre.

I: Når eg tenker Rembrandt?

K: Rembrandt er same periode, og han er litt på tvers av denne her. Han hadde både oppdrag som var ikkje-religiøse, men så hadde han også veldig, veldig djupt religiøse bilete.

I: Ja, men han var frå Nederland, var han ikkje det?

K: Han var frå Nederland, og han er i seg sjølv ein veldig spennande fyr, for han hadde lyst til å slutte på skulen, så han kunne få lov å måle. Faren ville ikkje det, men til slutt så fekk han lov. Då han var 13 år, slutta han på skulen og begynte i lære som målar. Så gjekk det kjempebra med han, han flytte til Amsterdam, og vart superberømt. Men så miste han kona si, og han miste alle barna sine. Og det gjekk veldig … Altså, eg trur han sleit veldig, og etter kvart forandra målinga hans seg, og han fekk ikkje lenger oppdrag.

I: Nei, det blei for dystert og trist, eller mørkt, eller?

K: Ja, men i dag elskar vi dei bileta, men han var føre si tid, skjønner du. For veldig ofte er det dei flinkaste og dei beste, dei veit det ikkje, for samtida er ikkje klar for uttrykka deira enno. Så då han døydde, var det ingen som brydde seg. Det tok fleire hundre år før ein oppdaga at han var så stor.

I: Det er endå ein gong veldig spennande korleis du viser kva kunsten kan fortelje om livet til kunstnaren, samfunnet, historia, kvar dei er på veg, kva som har skjedd før. Nettopp det at dei går tilbake og hentar nokre uttrykk, og så spinn dei vidare på det fordi dei ser framover. Dette med å stå på skuldrene til kunstnarane. Og så fin måte at også de elevar, som då kan bruke svolten dykkar og nysgjerrigheit og vitebegjær på kunsten. Eg synest det er spennande, når du seier Rembrandt, at du kan sjå frå starten. Og viss du då lesar om historia, så følger du streken hans og uttrykket, og så veit du at så skjer det ei livskrise der han mister alt han har. Og så kan du også sjå korleis det speglar seg av i kunsten.

K: Det forandrar seg, det er heilt rett. Og viss vi då spolar litt tilbake til renessansen, ved 1400-og 1500-talet. Leonardo da Vinci er jo også veldig interessant der, for han blei fødd utanfor ekteskap, noko som faktisk var ganske … Altså, det var “big deal" den gongen. Men eg vil seie heldigvis, for hadde han vore fødd innanfor ekteskap, så hadde han blitt kontortilsett, som faren, han hadde jobba på kontor. I staden fekk han gjere akkurat kva han ville. Og han blei jo både arkitekt, ingeniør, målar, bilethoggar og oppfinnar, og han hadde nesten ikkje skulegang, men han var notorisk nysgjerrig. Han stilte spørsmål, og det har jo … Det han gjorde, og Michelangelo ... Begge to heldt til i Firenze, i alle fall i periodar. Det kviler vi jo på den dag i dag. De og alle andre som skal ut der og uttrykke dykk, står i høgaste grad på skuldrene til desse kjempene.

I: Det er noko å ta med seg vidare inn i oppgåver og kunsten, og kva kunsten kan vere for dykk, og kva kunsten er no i samfunnet og verdsbiletet vårt.

K: Jo, og det er faktisk litt interessant. Steve Jobs, han som skapte iPhone og Apple, han hadde Leonardo da Vinci som eit veldig forbilete. For Leonardo da Vinci er stjernedømet på både å bruke analytisk tankegang, altså å bruke og tenke realistiske tankar, men på den andre sida vere kreativ. Og blande dei to, mikse dei to. Alle kunstnarar til alle tider har lært av dei som kom før, anten dei veit det eller ikkje. Det går vidare, og ein kan sjå det i høgaste grad.

Sjølv om kunstnarar i dag kanskje gjer noko heilt anna, dei finn på noko heilt anna, så har det samanhengar. Eit døme då, altså det mest vanlege biletet i kunsthistoria er Jomfru Maria med Jesusbarnet, ikkje sant? Det er det massevis av i heile verda. Men så kan du sjå bilete frå 1800-talet, og for den saks skyld 1900-talet, av mødrer med barn, som kanskje er kona til kunstnaren eller nokon andre, men det er ein tråd der, det er same stemning som går igjen i dei bileta.

Noko som er spennande, er at når ein lærer om kunsthistoria, og ein lærer om dei som levde i renessansetida og i barokken og så vidare og endå lenger tilbake, så får ein faktisk verktøy for å skjønne også den kunsten som blir laga i dag. Både den kunsten du lagar sjølv, men også moderne kunst, for alt er basert på det som kom før. Og du vil ofte sjå at ein såkalla moderne kunstnar nærast er i dialog med noko som kom før. Kanskje med eit lite hint eller eit lite blunk til Leonardo da Vinci eller til Rafael eller til ein av desse som har vore før.

Og det gjeld i høgaste grad også arkitekturen. Når du ser søyler og bogegonger rundt omkring, så er jo det ein arv frå antikken, frå det gamle Roma, ikkje sant? Og endå lenger tilbake eigentleg, søylene går tilbake til det gamle Hellas. Så ja, det å studere kunsthistorie har ikkje berre med å lære noko som har vore før, det har med framtida å gjere, med å forstå også den tida vi lever i akkurat no og det vi har rundt oss.

I: Kva slags verktøy, kva auge, kva briller skal du ta på deg viss du skal prøve å sjå denne linja eller kjenne igjen eit uttrykk eller ei stemning eller om det er krig ein vil. Det kan jo vere kva som skjer i samfunnet rundt oss eller i verda. Altså verdsbiletet blir gjenskapt igjennom kunsten.

K: Det gjer det også. Til alle tider har nokre kunstnarar alltid ønskt å bruke kunsten sin for å setje søkelys på noko, seie frå. Til dømes Picasso som måla eit bilete av ei forferdeleg krigshandling der ein liten fiskarlandsby blei bomba i 1937. Han måla eit bilete av det. Det biletet var heilt urealistisk; det var eit abstrakt bilete der på ein måte menneska ikkje liknar på menneske, men det er likevel eit bilete som er veldig, veldig sterkt.

I: Mhm.

K: Eg vil seie nettopp fordi at han har gjort det på den måten. Hadde han måla det heilt sånn realistisk, så hadde vi ikkje orka å sjå på biletet, ikkje sant? Og eg tenker også at det er nyttig å lære litt om symbola i kunsten. For der opnar det seg veldig mykje spennande. Og dei er det mange som ikkje tenker over, men dei ligg der framleis.

I: No blir eg nysgjerrig. Kan ikkje du …

K: Komme med nokre symbol?

I: Ja, det vil eg gjerne høyre.

K: Viss de ser, særleg bilete frå 1600-talet, men også tidlegare og seinare, viss de ser ein hund i biletet, så kan du vere nesten sikker på at det anten er eit kjærastepar eller nokon som forlovar seg eller eit bryllaup. For hunden har til alle tider vore symbol på truskap, godhug, tillit. Men derimot, beklagar, alle kattemenneske, viss du ser ein ... Inkludert meg sjølv.

I: Og meg.

K: Ja, eg har to kattar heime, men dessverre er kattar i kunsthistoria dårlege nyheiter.

I: Okey?

K: For dei symboliserer veldig ofte noko vondt, noko som er galent. Viss eg igjen snakkar om eit veldig vanleg tema i kunsthistoria, som “det siste måltidet", til dømes Leonardo da Vincis Nattverden. I slike bilete kan ein ofte kjenne igjen Judas ved å leite etter katten i biletet. For det sit gjerne ein katt på biletet ved sida av han.

I: Okey.

K: Ikkje i alle bileta, men i nokre av dei.

I: Er det litt fleire symbol?

K: Å ja, då, fargesymbol er det mykje av, til dømes. Viss du ser fargen blå, så kan du vere sikker på at det anten er ein konge eller ei dronning, eller igjen jomfru Maria. For det var dei viktige tinga, dei viktige personane som blei farga med blått, fordi blått var den dyraste målinga. Fordi på den tida måtte folk blande si eiga måling, dei måtte male opp pigment og blande, først med egg og så seinare med olje. Og blått var det dyraste, så det kan du vere sikker på. Raudt symboliserer, som de kanskje har tenkt på, ofte kjærleik, men det kan òg symbolisere blod og sorg og drap. Den kvite dua har i moderne tid fått tema eller symbolikk “fred”, men heilt til og med 1940-talet så symboliserte ho Den heilage ande.

I: Ja, så då er vi inne på religion.

K: Fordi i kunsthistoria så er kristendommen veldig sterk i Vesten, fordi det var Kyrkja som gav dei fleste oppdraga til kunstnarar.

I: Det er veldig spennande, for det du gjer no, det er jo at du ... Du viser kor mange lag kunsten har, og kor mykje som spelar inn. Kvar gøy det er nettopp å dissekere linja til ein kunstnar, med verk eller uttrykk, eller om det nettopp er ein politisk driven kunstnar, er det ein som går etter menneskelege kjensler …?

K: Ja, og der er det faktisk veldig interessant, fordi det er ei moderne oppfinning at kunstnaren bestemmer sjølv kva han skal måle. Inntil heilt opp i, eg vil seie heilt til slutten av 1800-talet, så var kunstnaren prisgitt det oppdragsgivaren sa han skulle måle. Han sat ikkje der og klødde seg i hovudet og lurte på kva inspirasjonen sa han i dag. Han hadde fått beskjed om at han skulle måle eit bilete av det og det og det, og så gjorde han det. Akkurat som du får beskjed om å bygge eit hus eller å skru nokre sikringar eller eit eller anna sånt. Dei var arbeidarar. Det er det faktisk ganske viktig å få med seg. Men så kunne dei jo setje sitt preg på det, sjølvsagt, sin måte og alt det der.

I: Og kor lang tid sa du det varte? Når blei kunstnaren på ein måte fri?

K: Heilt fri? Det skjedde faktisk ikkje før på 1800-talet. Det begynte så smått å forandre seg på 1600-talet allereie, med kunsthandlarar og litt slikt, men ordentleg skjedde det ikkje før på slutten av 1800-talet med impresjonistane som braut heilt ut og begynte å gjere nye ting.

I: Er det også noko vi kan sjå i uttrykket til kunsten?

K: I høgaste grad, for frå det tidspunktet begynner kunsten å forandre seg, altså, du har veldig mange ulike stilar parallelt. På 1600-talet har du gjerne dei same stilane, i alle fall i dei same landa. Bileta liknar litt på kvarandre. Men så etter kvart blir det heilt opna. På godt og vondt. Då kan kunstnarane vere meir frie, men så var det også vanskelegare å leve av kunsten.

I: Ja, fordi det var jo ikkje eit førehandsbestilt verk.

K: Ikkje sant? Så då måtte dei lage bilete og håpe at nokon kjøpte dei etterpå. Slik det jo gjerne framleis er no, då.

I: Ja, det veit vi, at å vere kunstnar, kan for mange vere beintøft. Men når det på ein måte er ein indre driv, så er det ikkje noko du kan slutte med heller.

K: Akkurat det. Og så er det jo kunstnarar som finn måtar å kunne gjere begge delar på. Til dømes har dei noko dei gjer fordi det er hjarteblodet deira, men så gjer dei noko anna som dei veit sel. På sida, ikkje sant?

I: Ja, og det er også til dykk kunstnarspirer som lyttar og skal begynne med kunsten. Nettopp at du kan jo, fordi kunsten har så mange lag, så går det an å vere kunstnar eller utøve kunst og lage kunst på mange ulike måtar. Ein kan ha det med seg i livet. Og det seier også noko om at vi no snakkar til dykk som jobbar med design, kunst og arkitektur, altså det visuelle uttrykket, det vi ser, det vi skaper, som blir ståande. Alt det er jo kunst.

K: Absolutt! Og så tenker eg også at de skal vere opne for at de kanskje har fleire kunstuttrykk inni dykk også, at de ikkje må gjere berre ein ting. Viss du går tilbake til 1600-talet og endå tidlegare, så dreiv jo kunstnarane gjerne med fleire ting. Dei både måla bilete og laga skulpturar, og kanskje bygde dei ei kyrkje i tillegg.

I: Ja!

K: Ikkje sant? Og ver open for det, at om du til dømes tenker at arkitektur er tingen din, så for å bli ein god arkitekt så må du uansett lære å teikne, og då kan det godt vere at du har ein veldig lidenskap for teikning og måling i tillegg. Det eine ser ikkje bort frå det andre, vi seier tvert imot.

I: Ja, ikkje sant? Og det er veldig forfriskande og forløysande å høyre at de med sånn, “kunsten har så mange uttrykk”, og nettopp, som du seier, at det berre er å gle seg og få påfyll, vere nysgjerrig. Nettopp for på ein måte å vekke dei ulike kunstnariske uttrykka inni seg sjølv.

K: Absolutt, og de kjem til å forandre dykk også igjennom livet. For det er vanskeleg å seie korleis det blir, men de vil sannsynlegvis, når det har gått nokre år, kunne sjå at “oi, der har vi plutseleg begynt å lage på ny måte”. Men det å sjå kunst og lære av det, det er veldig, veldig bra. For då får ein inspirasjon.

I: Ja, og no begynte vi med at ein går på eit museum eller eit galleri. Men det finst jo andre måtar å finne kunst og oppdage kunst på. Det er jo at vi blir litt medvitne. Ver open, sjå deg rundt i ei gate i nærmiljøet ditt, då. Ver litt kunstdetektiv. Kvar er det eg finn kunst her der eg er?

K: Absolutt. No er det lettare enn nokosinne, for du kan jo gå på nettet, ikkje sant? Og finne kunst der, du kan finne bøker, du kan gå på biblioteket. Men akkurat som Oda sa, i ditt eige nærmiljø. Kanskje er det ein skulptur i ein park. Kanskje er det ei kyrkje med ei flott altertavle som du eigentleg aldri har sett ordentleg på, ikkje sant? Det kan vere måleriet på ein vegg. Det kan vere at du har eit lokalt kunstmuseum rett i nærleiken av der du bur, som du aldri har sett på før, eller til og med at det er nokre bilete på veggen i din eigen heim som du aldri har sett ordentleg på, fordi det ein har tettast på, det gløymer ein ofte å sjå på.

I: Ja. Så det å sjå det med litt nye, friske kunstnarspirer-auge, og så nettopp då ta med seg dei verktøya vi har snakka om no, og “kva er det eg eigentleg ser”, og dele det litt opp.

K: Ja, og så finne ut kva du liker. Og så kan du nærast tenke kva for ein av desse kunstnarane du er mest i slekt med. Frå barokk-kunstnarar, ein av mine favorittar derifrå heitte Caravaggio, frå Italia. Han var ein galning, rett og slett. Han var stadig i trøbbel, han var stadig i slåstkampar, han var inn og ut av fengsel. Han blei til og med skulde for mord, og bileta hans er fantastiske. Og dei gjenskaper også den her … Du ser i bileta hans at dei er veldig dramatiske.

I: Ja.

K: Men så har du andre kunstnarar igjen, sånn som Rafael, då, på 1500-talet, som var ein sånn engel omtrent. Alle sa at han var så fin og snill, og han måla stort sett englar og Maria med barnet.

I: Ja.

K: Ikkje sant? Kanskje kjenner ein seg igjen i den eine eller den andre. Og du som skal ut og skape på den eine eller den andre måten, og lære deg å sjå kva du liker. Kva synest du er ei fin form? Kva synest du ikkje er ei så fin form? Kva fargar står fint saman? Og så vidare, ikkje sant?

I: Eg tenkte på det du sa med ein kunstnar som har gjort mykje. Det er Gustav Vigeland. Vi er i Oslo no. Og Frognerparken, eller Vigelandsparken, er jo rett i nærområdet mitt. Og der er det jo også, eg visste ikkje at til dømes smijernsgjerda rundt Frognerparken, dei har han også laga. Og han har desse skulpturane, og så er det Vigelandmuseet som er rett ved. Der er det alt frå tre, stein, leire … Altså kva han ikkje brukte for å uttrykke seg ... Det har jo også vore utruleg spennande å oppdage, for det ante eg ikkje. Eg har jo berre tenkt at han har skulpturane i Frognerparken, og sjølvsagt Sinnataggen, som alle kjenner til. Men hans kunstnarliv er så mykje meir, og det har gjort at eg har blitt kjend med han som menneske. Hans historie, miste barn, og då kan ein også sjå den sårheita. Du får liksom sjå livet til kunstnaren også i kunsten.

K: Ja, det er alltid spennande, for same kor mykje ein kunstnar seier at “nei då, kunsten er ein ting, og eg er noko anna”, det stemmer ikkje. Ein kan ikkje skilje det 100 %. Ein er alltid ein del av det ein skaper. Og Vigeland, som du seier, nokre av skulpturane hans er i stein, andre er i bronse. Og han reiste jo, han reiste til Frankrike og Italia og studerte dei gamle meistrane, såg på ting som var laga før, både måleri og skulpturar, og blei veldig inspirert av det. Og drog tilbake til Noreg og laga denne flotte parken.

I: Ja, så nettopp det at de tek for dykk nærkunsten, altså samtidskunsten. Viss det er ein skulptur du har gått forbi, som du liker, som du liksom berre ser på, så gå no tilbake igjen og tenk “kven er denne kunstnaren? Kva slags liv levde han eller ho? Og sjå nettopp då den djupna kunsten gir deg.

K: Ja, og så tenk også på kva slags kjensler gir det deg, for kunsten har jo den evna til å setje ord på det vi ikkje har ord på, ikkje sant? Til dømes, du har kanskje opplevd å høyre ein song på spelelista di eller kvar som helst, og så kjenner du at du får ein klump i halsen, for du har ein song som får deg til å gråte, ikkje sant? Det same kan skje med bilete. Viss du gir dei lov til det. Altså eit bilete kan trykke på nokre knappar så du anten blir lei deg eller glad. Men lei deg på ein, eg skulle til å seie god måte, altså sånne trøystebilete.

I: Mhm. Det er veldig fascinerande. Så kunst er trøyst?

K: Ja, rett og slett. Og det kan hjelpe deg til å forklare noko. Berre tenk på at du skal seie noko til nokon. Og så veit du ikkje heilt kva ord du skal bruke, for det er litt sånn vanskeleg, kanskje nokon du liker litt ekstra godt, og så er det veldig vanskeleg å finne ut kva du skal seie. Tenk på at du finn eit kunstverk, og så berre tek du bilete av det eller du berre gir det. Og så kan det biletet få tale.

I: Det er også ei veldig fin øving, i staden for, eg liker dikt, så eg pleier ofte å finne dikt eg synest passar til personen, men no trur eg at eg heller skal begynne å finne eit lite kunstverk, kanskje eg finn det på eit kort.

K: Så treng du ikkje skrive noko som helst.

I: Nei.

K: Du kan berre vise det.

I: Det er jo også ein fantastisk måte å gi gleda av kunst vidare til nokon du bryr deg om også.

K: Ja, det er veldig fint. Og så har du på ein måte verken sagt for lite eller for mykje, for den andre kan legge det han eller ho vil i det kunstverket.

I: Ja, ikkje sant? Dette er så spennande. Eg skulle ønske eg sat saman med dykk på skulen og skulle få lov til å fordjupe meg meir i kunst i samtida og samfunnet og kunsthistoria. Eg har vore veldig heldig å få sitje her med deg. Det er då noko. Så no er det eigentleg berre å gå på, eg heldt på å seie på restaurant, gå ut og utforske kunsten og kunsthistoria, og setje henne inn i konteksten der du er, og ...

K: Ver nysgjerrig, ikkje ver redd for å stille spørsmål, ikkje ver redd for at andre skal synast du er dum eller uvitande, berre spør.

I: Ja. Ver svolten på kunsten.

K: Absolutt.

I: Lykke til, alle kunstnarspirer!

K: Ja, lykke til! Ha det bra.

I: Ha det.