Novella
Novelle lea tjaaleldh jïh litterææren soptsese. Komposisjovne jïh gïele leah kåansten hammojne tjaaleme. Novelle lea åenehks soptsese maam tjaelije hæhtadamme.
Lissine:
- Ij man gallesh meatan
- Sïejhme aaj åenehks bodten aejkiemieresne heannede, aktene sijjesne
- Akten dahkoen jallh heannadimmien bïjre
- Maahta aelkedh "in medias res"
- Aalka ryöktesth dahkosne jallh ov-vaantosne
- Ierielimmine orrije
- Lohkije kaanne tjuara jïjtje ussjedidh minngie-gietjesne, guktie dellie maa sjædta? Idtji gaajhke jeahtasovvh
- Soptsestimmie-vuekie
- Novelline göökte såarhth soptsestæjjah
Persovneles soptsestæjja: soptsestæjja lea meatan dahkosne
Autorale soptsestæjja: soptsestæjja lea dahkoen ålkoelisnie
Gosse dah ovmessie karakteerh/almetjh novellesne buerkiestibie dellie maehtebe naemhtie darjodh:
- Ålkoe-jïjtsevoeth buerkiestidh, goh aaltere, tjoele jïh plïere
- Sisnjelds-jïjtsevoeth buerkiestidh, almetji jïjtjevoete
Jïlhts maahta gellie almetjh/karakteerh novellesne årrodh, maehtebe daejtie göökte åejvie-såarhtide juekedh:
- Statihken almetjh: ij almetje dan jïjnje jarkelh heannadimmien mietie
- Dynamihken almetjh: jarkelieh jallh orre bielieh heannadimmien mietie vuesiehtieh
Byjrese aktene novellesne aajmoem skaepede. Tjaelije sijjiem, tseegkemh jallh dåehkieh buerkeste. Sïejhme byjrese aaj meatan dahkoem buerkiestidh.
Novellesne tjaelije ovmessie vuekine heannadimmiem skaepede.
- In medias res, dellie mijjieh ryöktesth heannadæmman båetebe. Dellie lea joe mij akt heannadamme åvtelen novelle aalka
- Kronologije, dellie tjaelije kronologijen vuekien mietie soptseste
- Bååstide vuejnedh, dellie mijjieh åadtjobe daejredh mij aarebi heannadamme
- Tjaatsestimmie, dellie mijjieh åadtjobe maam akt daejredh mij åvtesne novellesne heannadamme
- Dialåågh jallh sceenh
- Referaate, tjaelije åenehks tjaala mij heannedeminie
Novellh ovmessie stijle-daltesh utnieh. Vuesiehtimmien gaavhtan vihkeles vueptiestidh jis tjaalegisnie lea aarkebiejjien-gïele, noere-gïele jallh byjjes gïele. Aaj tjaelije maahta ovmessie stijle-daltesh utnedh seamma tjaalegisnie.
| Saemien | Daaroen |
|---|---|
| jïjtsevoete | egenskap |
| ålkoe-jïjtsevoeth | ytre egenskaper |
| sisnjelds-jïjtsevoeth | indre egenskaper |
| jïjtjevoete | personlighet |
| tjoele | kjønn |
| statihke | statisk |
| dynamihke | dynamisk |
| byjresem buerkiestidh | skildre miljø |
| aajmoe | stemning |
| tjaatsestimmie | frampek |
| stijle-daltese | stilnivå |