Mij artihkele?

Såemies teeksti vihkielommes åssjele lea bievnedh jïh voerkelidh, vuesiehtimmien gaavhtan leksikovne-teeksth jïh saernie-teeksth.

Daamtaj aajkoe lea naakenem jaehkiehtidh. Akte medisijnen dotkije maahta vuesiehtimmien gaavhtan aktem teekstem tjaeledh orre vueptiestimmiej bïjre dotkemisnie mïetsk-åedtjien jallh jeatjah skïemtjelassen bïjre, jïh aktem vihties såarhts båehtjierdimmiem skïemtjelasseste juvnehtidh. Akte lidteratuvre-daejrije maahta teekstem tjaeledh ovnohkens bieliej bïjre Knut Hamsunen tjaelijevoeteste, jïh argumenteradidh mijjieh tjoerebe altese gærjah orrelaakan toelhkestidh.

Teeksth aaj gååvnesieh gusnie tjaelije uvtemes sæjhta laejhtedh, sjollehtidh jallh digkiedimmiem sjugniedidh. Plaerie-lahtestimmie akte dagkeres sïejhme vuesiehtimmie.

Mearan såemies teeksth leah tjaaleme faage-almetjijstie jïh faage-almetjidie – vuesiehtimmien gaavhtan daejreme-teekste aktene faage-tjaalaldahkesne-, jeatjah teeksth leah tjaaleme ”gaajhkesidie”. Goh saernie-teeksth plaerine, jallh populariseradamme faage-teeksth tjaalaldahkine jallh plaerine mah leah ussjedamme sïejhme almetjidie.

Mijjieh maehtebe teekstide ovmessie vuelie-sjangerinie juekedh, jearohke ulmie-dåehkeste, gïele-hammoste, åtnoe gaaltijistie jïh referansijste, jïh aajkojste teekstine. Akte sïejhme åejvie-raaste lea journaliste-teeksten jïh daejreme-teeksten gaskem.

• Dïhte daejremes faage-teekste striengkies krïevenassh åtna, dïhte edtja tjïelke årrodh jïh edtja nuepie gååvnesidh dam gïehtjedidh. Edtja aaj nænnoes struktuvrem utnedh jïh tjaelije edtja gaaltijidie jïh referanside vuesiehtidh. Tjaelije edtja bagkesimmieh buerkiestidh jïh dåarjoehtidh, jïh tjuara tjïelkelaakan tjaeledh mij lea jïjtse åssjaldahkh jïh maam mubpiej teekstijste veedtjeme. Mijjieh daagkeres teekstem ussjeden teekstine gåhtjobe: Teekste edtja vuesiehtidh guktie tjaelije lea ussjedadteme ihke daan konklusjovnese båateme.
• Akte såarhts daejreme-teekste lea dïhte populariseradamme faage-teekste. Daesnie dåastoje-dåehkie vielie joekehts, jïh ij leah krïevenassh referansi bïjre.
• Journaliste-teekste ij daarpesjh seamma striengkies krïevenassh tseegkemasse jïh referanside utnedh goh faage-teekste. Men aaj journalisth tjuerieh saakeles tjaeledh, eensilaakan argumenteradidh jïh tjaeledh mah gaaltijh dah nuhtjieh.

Byörebe teekstem reaktoe öörnegisnie bigkedh. Daamtaj Gueliem nuhtjebe goh maalle biegkiemasse. Teekste lea juakeme golme boelhkine:

• aalkoe mij beavna (åejjie)
• akte gïengelåbpoe åejvie-boelhke (kråahpe)
• galhkuve mij konklusjovnem buakta (siejpie)

Teekste lea juakeme boelhketjinie, jïh fïerhte boelhketje aktine orre åejvie-boelhketjinie aalka.

Saernie-teekstem båastode bigkebe, jïh gohtjesåvva båastoeh pyramijde. Vihkeles mijjieh dam vihkielommes voestegh tjaelebe, mearan doh bïevnesh mah eah leah dan vihkeles, minngemosth tjaelebe.

Göökte fåantoeh man åvteste naemhtie darjobe:

• Dah mah plaeriem luhkieh edtjieh varke dam vihkielommesem åadtjodh, jalhts eah abpe teekstem lohkh.
• Jïh ”deske” plaeresne tjuara muvhtine teekstem åeniedidh dan åvteste ij leah nuekies sijjie gaajhkese. Akte vihties njoelkedasse lea minngie-gietjeste vaeltedh.

Teekste/artihkele lea dïhte sïejhmemes sjangere learohkh skuvlesne tjaelieh, dovne saemien-faagesne jïh jeatjah faagine. Mejtie datne teekstem soptsestimmiej bïjre tjaelieminie jallh joekehtsem islaamen jïh kristelesvoeten gaskem tjïelkeste, dle datne aktem faage-teekstem tjaalah.

Faage-teeksten mahte seamma sjangere-væhtah goh akte daejreme-teekste: Datne aamhtesen jallh teeman bïjre saakeleslaakan jïh öörnegen mietie tjaalah. Aaj faage-teekstine mejtie skuvlesne tjaalah byörh gaaltijh nuhtjedh, dovne hijven sisvegen gaavhtan jïh jïjtjedh argumentasjovnem nænnoestehtedh.

Wikipedia

Akte såarhts teekste mij gellie tjaelijh jïh lohkijh åådtjeme, lea leksikovne-teeksth nedte-sijjesne Wikipedia. Daesnie dovne faage-almetjh jïh mubpieh tjaelieh. Gellie teeksth ajve aktem tjaelijem utnieh, men såemies teeksth aaj jienebh tjaelijh utnieh.

Gellie teeksth leah faageles nænnoes jïh leah tjiehpieslaakan tjaaleme jïh leah leksikovne-teeksten krïevenassi mietie. Mubpieh jienebh vaanoeh utnieh.