Medieforteljingar frå fronten

I dag tok eg initiativet til ein telefonsamtale med Russlands president. Resultatet? Tausheit. Men eigentleg burde det heller vore stille i Donbas. Derfor kjem eg med ein appell til det russiske folket. Ikkje som president. Men som borgar av Ukraina.

Vi deler meir enn 2000 kilometer med grense. Langs denne grensa står hæren dykkar – nesten 200 000 soldatar og tusenvis av militære køyretøy. Leiarane dykkar har godkjent at denne hæren kan krysse grensene til eit anna land. Dette steget kan vere starten på ein stor krig på det europeiske kontinentet.

Heile verda snakkar om kva som kan skje dei komande dagane. Ei årsak til konflikt kan oppstå når som helst, og kva hending eller provokasjon som helst kan vere gneisten som utløyser ein øydeleggjande brann. De har blitt fortalde at denne brannen vil gi fridom til det ukrainske folket. Men det ukrainske folket er allereie fritt. Det hugsar fortida si, og det vil byggje si eiga framtid. Det ukrainske folket byggjer framtida, det øydelegg ho ikkje, sjølv om de blir fortalde det motsette på tv kvar einaste dag. Ukraina i nyheitssendingane dykkar og Ukraina i verkelegheita er to heilt ulike land. Den viktigaste forskjellen er at vårt Ukraina er verkeleg.

De blir fortalde at vi er nazistar. Men korleis kan ein nasjon bli kalla nazistisk når han har ofra meir enn åtte millionar liv for å utrydde nazismen? Korleis kan eg vere nazist? Sei det til bestefar min, som under heile andre verdskrigen var infanterist i Den raude armeen og døydde som oberst i eit uavhengig Ukraina.

De blir fortalde at vi hatar russisk kultur. Men korleis kan ein hate ein kultur? Naboar vil alltid berike kvarandre kulturelt. Det gjer ikkje at dei blir eitt folk, men det skaper heller ikkje grunnlag for å dele inn menneske i "oss" og "dei". Vi er ulike, men forskjellen er ingen grunn til å vere fiendar. Vi vil velje vår eigen veg og byggje vår eiga historie. Fredeleg, roleg og ærleg.

De blir fortalde at eg har tenkt å gi ordre om eit angrep på Donbas. Ordre til å skyte. Til å bombe. Sjølv om det finst spørsmål – og dei er veldig enkle: ordre til å skyte kven? Til å bombe kva? Donetsk, der eg har vore mange gonger? Eg har sett ansikta og auga til dei som bur der. Artyoma-gata, der eg har gått saman med vener? Donbass Arena, der eg saman med mange andre heia på fotballandslaget vårt under europameisterskapet? Sjtsjerbakov-parken, der eg drakk saman med vener då gutane våre tapte? Luhansk, staden der mora til min beste ven bur, staden der far hans er gravlagd?

Eg snakkar på russisk til dykk no. Likevel er det ingen i Russland som kjenner til dei namna, gatene og hendingane eg snakkar om. Dei er framande og ukjende for dykk. Dette er vårt land. Dette er vår historie. Kva vil de kjempe for? Og mot kven?

Mange av dykk har besøkt Ukraina før, og mange av dykk har slektningar her i Ukraina. Nokre av dykk har studert ved universiteta våre. Blitt vener med ukrainarar. De kjenner karakteren vår, folket vårt og prinsippa våre. De veit kva vi verdset høgast. Derfor: Lytt til dykkar eiga indre stemme, til argument, til sunn fornuft. Lytt til oss.

Det ukrainske folket ønskjer fred. Ukrainske styresmakter ønskjer fred. Vi ønskjer fred, og vi skaper fred. Vi gjer alt som står i vår makt, for å få det til.

Vi er ikkje åleine, det er sant. Ukraina får støtte frå mange land. Kvifor? Fordi dette ikkje handlar om fred utan omsyn til kostnaden. Vi snakkar om fred, om prinsipp og om rettferd. Om internasjonal folkerett, sjølvråderett og retten til å bestemme si eiga framtid. Om sikkerheita som alle samfunn har krav på, og om retten kvar enkelt har til eit liv utan trugslar. Alt dette er viktig for oss. Alt dette er viktig for fred. Eg veit at det også er viktig for dykk.

Vi ønskjer ingen krig. Ingen kald krig, ingen varm krig, ingen hybridkrig. Men dersom vi blir angripne av soldatar, dersom dei prøver å ta landet vårt, fridommen vår, livet vårt eller livet til barna våre, vil vi forsvare oss. Vi angrip ikkje, vi forsvarer oss. Angrip de oss, vil de sjå ansikta våre. Ikkje ryggane – ansikta våre.

Krig er ei stor ulykke, og krigen har ein høg pris på alle moglege måtar: Folk mistar pengane sine, ryktet sitt. Dei mistar livskvaliteten, fridommen. Og det viktigaste: Dei mistar sine kjære – og seg sjølve. Krig fører alltid til tap og mangel på mange ting. Det einaste som finst i overflod, er smerte, skit, blod og død. Og tusenvis, titusenvis av døde.

De har blitt fortalde at Ukraina er ein trugsel mot Russland. Det var ikkje sant før, det er ikkje sant no, og det kjem heller ikkje til å vere sant i framtida. De vil ha sikkerheitsgarantiar frå Nato. Vi vil også ha garantiar for sikkerheita vår. Frå dykk. Frå Russland og frå dei statane som har underteikna Budapest-memorandumet.

I dag er vi ikkje medlemmer i nokon sikkerheitsallianse. Ukrainas sikkerheit heng saman med sikkerheita til nabolanda. Det er derfor vi no snakkar om sikkerheita til heile Europa. Men hovudmålet vårt er fred i Ukraina og sikkerheita til innbyggjarane våre. Vi vil at alle skal vite dette, også de. Ein krig tek frå oss alle garantiar. Ingen vil vere garanterte sikkerheit.

Kven vil lide mest? Folket. Kven er mest imot krig? Folket. Kven kan stoppe han? Folket. Finst det slike menneske blant dykk? Eg er sikker på det: offentlege personar som journalistar, musikarar, skodespelarar, idrettsutøvarar, forskarar, legar, bloggarar, standupkomikarar, TikTok-arar og fleire. Vanlege folk, enkle folk: menn, kvinner, gamle, unge, fedrar og – aller viktigast – mødrer.

Folk i Ukraina er like mykje mot krig – same kor mykje nokon prøver å overtyde dykk om det motsette.

Eg veit at denne talen ikkje vil bli vist på russisk fjernsyn, men det russiske folket må sjå han. Det må få vite sanninga. Og sanninga er at dette må stoppe før det er for seint.

Dersom styresmaktene i Russland ikkje vil snakke med oss for å få til fred, kanskje dei vil snakke med dykk. Vil folket i Russland ha krig? Eg skulle gjerne kunna svare på dette spørsmålet. Men svaret må kome frå dykk: det russiske folket.

Takk.

Talen er transkribert og omsett til norsk av Mari-Jeanne Schjetne og Malin Sanden.