Luhkie saemien gïelh
Dovletje lij maadth-saemien gïele mij dejtie ovmessie saemien gïelide juakasovvi. Daelie mijjieh jiehtebe 10 saemien gïelh gååvnesieh. Fïerhtene saemien-gïelesne smaareh-tjïerth gååvnesieh, men ibie edtjh dej bïjre daesnie soptsestidh.
Nöörjesne golme byjjes saemien gïelh: åarjel-saemien, julev-saemien jïh noerhte-saemien. Gosse dejtie viertiestibie, dle joekehtsh gaavnebe.
Joekehtsh gïeli gaskem
Joekehtsh gååvnesieh maam maehtebe jiehtedh almetjh dorjeme. Gosse mijjieh daejtie saemien gïelide normeradimh dellie ovmessie bokstaavh veeljimh.
Åarjel-saemien gïelen bokstaavh:
a, b, d, e, f, g, h, i, ï, j, k, l, m, n, o, p, r, s, t, u, v, y, æ, ö, å,
Julev-saemien gïelen bokstaavh:
a, á, b, d, e, f, g, h, i, j, k, l, m, n, ŋ, o, p, r, s, t, u, v, å, æ/ä
Noerhte-saemien gïelen bokstaavh:
a, á, b, c, č, d, đ, e, f, g, h, i, j, k, l, m, n, ŋ, o, p, r, s, š, t, ŧ, u, v, z, ž
Joekehtsh bokstaavi gaavhtan
Åarjel-saemien gïele | Julev-saemien gïele | Noerhte-saemien gïele |
|---|---|---|
gåarodh | goarrot | goarrut |
tjaala | tjállá | čállá |
åadtjodh | oadtjot | oažžut |
sjïdtedh | sjaddat | šaddat |
jeala | ællá | eallá |
ealoe | ællo | eallu |
nïejte | niejdda | nieida |
buste | bassti | baste |
astedh | asstat | astat |
Gïeli joekehtsh
Åarjel-saemien gïele | julev-saemien gïele | Noerhte-saemien gïele |
|---|---|---|
mïnnem | manáv | manan |
båatam | boadáv | boađán |
maana | mánná | mánná |
maanam (akk.sg) | mánáv (akk.sg.) | máná (akk.sg.) |
sååle | suoloj | suolu |
sjïdtedh | sjaddat | šaddat |
laemtjie | lábttje | lávži |
Vïjhte joekehtsh åarjel-saemien jïh julev-saemien gïeli gaskem
1. Daltese-molseme
Åarjel-saemien | julev-saemien |
|---|---|
båetedh - båatam | boahtet - boadáv |
guelie – gueliem | guolle - guolev |
2. Genitijve
Åarjel-saemien | julev-saemien |
|---|---|
guelien | guole |
3. Vokaale-molseme
Åarjel-saemien | julev-saemien |
|---|---|
utnedh – åtnam | adnet – anáv |
bïssedh – bæssam | bassat - basáv |
4. Diftongh
Baakoeh mah diftong utnieh åarjel-saemien gïelesne, mearan dah seamma baakoeh åenehks vokaalh utnieh julev-saemien gïelesne.
Åarjel-saemien | Julev-saemien |
|---|---|
sïjse | sisá |
govledh | gullat |
govse | gussa |
5. Minngie-gietjieh
Baakoeh mah minngie-vokaalh utnieh åarjel-saemien gïelesne, men eah julev-saemien gïelesne.
åarjel-saemien | julev-saemien |
|---|---|
båetieminie | boahtemin |
moereste | muoras |
moeresne | muoran |